پلک سوم گربه عضو مهم و در عین حال کمتر شناخته‌شده در آناتومی چشم این حیوانات است. گاهی ممکن است پلک سوم گربه به شکلی غیرعادی بیرون بزند و این موضوع صاحبش را نگران کند. دانستن ساختار پلک سوم و دلایل بیرونزدگی آن میتواند به حفظ سلامت چشم‌های گربه کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تر پیشگیری کند.
در این مقاله با ساختار پلک سوم آشنا می‌شویم و اهمیت آن را در حفظ سلامت چشم گربه بررسی می‌کنیم. همچنین دلایل بیرونزدگی آن، راه‌های تشخیص، درمان و پیشگیری را بررسی خواهیم کرد. برای اطلاع بیشتر درباره پلک سوم گربه می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
پلک سوم گربه چیست؟
پلک سوم گربه (Third Eyelid) که به آن غشای نیکتیتانت (Nictitating membrane) گفته می‌شود، یک ساختار مثلثی و متحرک است که در گوشه داخلی چشم گربهها قرار دارد و در حالت عادی دیده نمی‌شود.
این پلک اضافی، زیر پلک‌های بالا و پایین قرار گرفته و یک چین مخاطی است که از غضروف و غدد تولید‌کننده اشک تشکیل شده است. در گربهها، برخلاف سایر حیوانات، عضلات اسکلتی نیز در پلک سوم وجود دارد که امکان حرکت فعال و کنترل بیشتر آن را فراهم میکند. این پلک در مواقعی که به آن نیاز باشد، به صورت افقی از گوشه داخلی چشم به سمت مرکز حرکت میکند و بخش زیادی از سطح چشم را می‌پوشاند. در تصویر زیر می‌توانید ساختار پلک سوم گربه و محل قرار گرفتن آن را مشاهده کنید. توده صورتی‌رنگ در گوشه چشم گربه، پلک سوم است.
تصویر پلک سوم گربه
کاربرد پلک سوم گربه
پلک سوم لایه ساختاری نازک و نیمه‌شفافی است که به صورت پنهان در گوشه داخل چشم قرار دارد. این پلک معمولاً دیده نمی‌شود، مگر این‌که مشکلی در بدن یا چشم گربه وجود داشته باشد. مهم‌ترین کاربردهای پلک سوم را در ادامه توضیح داده‌ایم.
- محافظت طبیعی از چشم در برابر عوامل فیزیکی: وقتی گربه از میان چمن‌‌های بلند پارک عبور میکند یا در حال شکار کردن است، پلک سوم از قرنیه بزرگ و حساس چشم او محافظت میکند تا آسیبی به آن وارد نشود.
- حفظ رطوبت چشم: یکی از عملکردهای مهم پلک سوم گربه، کمک به مرطوب نگه داشتن سطح چشم است. وجود غدد اشکی در این ناحیه باعث تولید اشک و شست‌وشوی بهتر سطح چشم می‌شود. در نتیجه، این لایه اشکی چسبندگی زیادی دارد و نسبت به عملکرد پلک‌های اصلی بهتر میتواند رطوبت را در تماس مستقیم با قرنیه نگه دارد.
- نقش ایمنی و دفاعی: سطح پلک سوم گربه بافت لنفاوی دارد که موادی مانند IgA و لاکتوفرین تولید میکند. این مواد نقش ایمنی دارند و با باکتری‌ها و قارچ‌هایی که حتی روی چشم سالم هم به وجود آمده باشد، مبارزه می‌کنند.
- تولید اشک بیشتر: داخل پلک سوم گربه غدد اشکی کمکی وجود دارد که اشک بیشتری ترشح می‌کنند. این اشک به شست‌وشوی سطح چشم کمک میکند و مواد مضر را از بین می‌برد.
برای آگاهی از سایر کاربردها می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
چرا پلک سوم گربه بیرون می زند؟
وقتی پلک سوم گربه بیرون می‌زند یا در اصطلاح دامپزشکی دچار «پرولاپس» (Prolapse) می‌شود، می‌خواهد به شما نشان دهد که یک مشکلب در بدن گربه وجود دارد. عوامل مختلفی باعث این بیرونزدگی می‌شود که البته برخی از آن‌ها هیچ ربطی به چشمها ندارند. اما بهتر است با مشاهده این موضوع گربه خود را نزد دامپزشک ببرید.
در این بخش از مقاله، به دلایلی پزشکی و غیرپزشکی رایج اشاره می‌کنیم که باعث بیرونزدگی پلک سوم گربه می‌شود.
دلایل پزشکی
معمولاً دلایل پزشکی بیرون زدن پلک سوم گربه شدیدتر هستند و اگر پلک به داخل برنگردد، باید آن را جدی گرفت. مهم‌ترین آن‌ها را در ادامه توضیح می‌دهیم.
- ورم ملتحمه: التهاب غشای نازک داخل پلک‌ها و سطح بیرونی چشم ورم ملتحمه یا (Conjunctivitis) نامیده می‌شود که به دلیل عفونت، حساسیت یا آسیب دیدن ایجاد می‌شود و باعث قرمزی و بیرونزدگی پلک سوم می‌شود.
- زخم قرنیه: آسیب دیدن قرنیه که باعث ایجاد درد و التهاب می‌شود، ممکن است به بیرون زدن پلک سوم منجر شود. درمان فوری هم باید تحت نظر دامپزشک انجام شود.
- یوئیت: التهاب بخش میانی چشم است که باعث قرمزی شدید و گاهی هم درد می‌شود و ممکن است متورم شود و پلک سوم بیرون بزند.
- چشم گیلاسی: به این بیماری «چری آی» (Cherry Eye) هم گفته می‌شود و شامل تورم و بیرون زدن غدد اشکی واقع در پلک سوم است که معمولاً با عمل جراحی درمان می‌شود.
- گلوکوم: به افزایش فشار داخل چشم گلوکوم گفته می‌شود که ممکن است به عصب بینایی آسیب بزند و باعث التهاب پلک سوم گربه شود.
- بزرگ شدن غیرعادی چشم: وجود توده، تومور یا کیست در اطراف یا داخل چشم، باعث التهاب و بیرونزدگی پلک سوم می‌شود.
- سندرم هورنر: یک نوع اختلال عصبی است که باعث افتادگی پلک، فرورفتگی چشم و نمایان شدن برجسته پلک سوم می‌شود.
دلایل غیرپزشکی
گاهی هم دلایل غیرپزشکی باعث بیرون زدن پلک سوم گربه می‌شود. این دلایل را در ادامه توضیح داده‌ایم.
- خواب‌آلودگی یا حالت استراحت: وقتی گربه خیلی خسته است یا بسیار آرام گوشه‌ای نشسته است، معمولاً بخشی از پلک سوم او مشخص می‌شود. این حالت اغلب یا هنگام خوابیدن یا بلافاصله بعد از بیدار شدن اتفاق می‌افتد. اما به محض بیدار شدن و هوشیاری کامل، پلک سوم به جای خودش برمی‌گردد.
- بیهوشی یا مصرف داروی آرام‌بخش: بعد از عمل جراحی یا انجام آزمایشاتی که به بیهوش کردن گربه نیاز است، پلک سوم ممکن است به دلیل شل بودن عضلات تا مدت کوتاهی بعد از بیداری، بخشی از چشم را بپوشاند. این وضعیت موقتی است و به مرور زمان برطرف می‌شود.
تشخیص بیرون زدگی پلک سوم گربه
برای تشخیص بیرونزدگی پلک سوم گربه باید با دقت علائم آن را بررسی کنیم و برای این کار به معاینه تخصصی دامپزشک نیاز داریم. به دو شکل می‌توان بیرونزدگی پلک سوم گربه را تشخیص داد. روش اول تشخیص توسط صاحب گربه و روش دوم تشخیص توسط دامپزشک است. در ادامه، مراحل گام به گام تشخیص این مشکل را با هم بررسی می‌کنیم.
تشخیص در منزل
تشخیص در منزل از طریق روشهای زیر توسط صاحب گربه امکان‌پذیر است.
- معاینه شکل ظاهری قرنیه
- مشاهده توده صورتی‌رنگ
- قرمز شدن پلک سوم
- بررسی ترشحات چشم گربه
- زمان و وضعیت بیرونزدگی پلک سوم
۱. معاینه شکل ظاهری قرنیه
اولین مرحله در تشخیص بررسی قرنیه گربه است. اگر پلک سوم بیرون زده باشد، بخشی از قرنیه (کمتر از ۵۰٪) توسط آن پوشیده می‌شود. در این حالت، ممکن است بینایی گربه کمتر شود، اما معمولاً میتواند تا حدی ببیند. در صورت مشاهده هر گونه آسیب‌دیدگی در چشم، پلک سوم آن چشم بیشتر از چشم سالم معلوم می‌شود.
۲. مشاهده توده صورتی‌رنگ
پلک سوم غده اشکی مخصوص خودش را دارد. اگر اتصال آن به پلک سوم شل شود، بیرون می‌زند و حالتی به نام «چشم‌گیلاسی» (Cherry Eye) ایجاد می‌شود. در این حالت، توده صورتی‌رنگی به شکل بیضی در گوشه چشم ظاهر می‌شود که ممکن است در یکی از چشمها یا هر دو دیده شود.
۳. قرمز شدن پلک سوم
در حالت عادی، پلک سوم گربه سفید یا صورتی کمرنگ است. اگر به دلیل عوامل محیطی مانند گرد و غبار یا عفونت تحریک شده باشد، رنگ آن به قرمز تغییر میکند. قرمزی میتواند یکی از علائم التهاب یا چشم گیلاسی باشد.
۴. بررسی ترشحات چشم گربه
نوع و میزان ترشحات چشم گربه میتواند اطلاعات مهمی در اختیار صاحب گربه قرار دهد. اگر ترشح غلیظ و مخاطی باشد، ممکن است نشان‌دهنده عفونت چشم باشد. درحالی‌که ترشح شفاف و آبکی معمولاً به دلیل شل شدن بافت نگهدارنده غده اشکی است. اگر فقط پلک سوم بیرون زده باشد و غده اشکی درگیر نباشد، ممکن است اصلاً ترشحی مشاهده نشود.
۵. زمان و وضعیت بیرونزدگی پلک سوم
همه بیرون‌زدگی‌های پلک سوم به این معنی نیست که گربه بیماری چشمی دارد. گربهها هنگام خواب عمیق یا تهدیدهای محیطی، ممکن است به طور موقت پلک سومشان بیرون بزند. اما اگر پلک سوم بیرون بماند و به جای خودش بازنگردد، باید توسط دامپزشک بررسی شود.
تشخیص دامپزشک
در مواردی که تشخیص در منزل امکان‌پذیر نیست یا در شرایط حاد، تشخیص توسط دامپزشک انجام می‌شود که شامل مراحل زیر است:
- مراجعه به دامپزشک
- شرح حال کامل
- معاینه چشمی
- انجام آزمایش‌های تخصصی‌تر (در صورت لزوم)
برای این‌که تشخیص دقیق‌تر و بهتری در نهایت داشته باشید، این امکان وجود دارد که مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر تمایلی ندارید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
۱. مراجعه به دامپزشک
بیرونزدگی پلک سوم کاملاً مشخص است، اما تشخیص علت آن باید توسط دامپزشک انجام شود. تا زمان مراجعه، از مصرف هر نوع قطره یا داروی چشمی بدون نسخه دامپزشک خودداری کنید.
۲. شرح حال کامل
پرونده پزشکی گربه میتواند در شناسایی علت بیماری به دامپزشک کمک کند. سابقه بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، کاهش وزن، نوع تغذیه یا سابقه عفونت‌های گوارشی میتواند به پلک سوم آسیب بزند. برای مثال، عفونت‌های روده‌ای می‌توانند به اعصاب کنترل‌کننده پلک سوم آسیب بزنند و باعث بیرونزدگی آن شوند.
۳. معاینه چشمی
دامپزشک با استفاده از ابزارهای تخصصی وضعیت پلک سوم را بررسی میکند. معایناتی که انجام می‌شود، عبارتند از:
- معاینه پلک سوم با فورسپس کوچک (با حسی موضعی)
- تست واکنش مردک به نور
- تست اشک (Schirmer Test)
- رنگ‌آمیزی فلورسئین برای بررسی زخم‌های قرنیه
۴. انجام آزمایش‌های تخصصی‌تر
در صورت نیاز، دامپزشک ممکن است آزمایشات بیشتر و تخصصی‌تری مانند معاینه عصبی، عکس‌برداری از جمجمه، آزمایش خون و بررسی ترشحات چشمی یا بینی (در صورت عفونت دستگاه تنفسی) انجام دهد.
درمان بیرون زدگی پلک سوم گربه
با توجه به شدت و محل آسیب، روشهای درمانی پلک سوم گربه میتواند از داروهای موضعی ساده تا عمل جراحی پیچیده متغیر باشد. تشخیص دقیق و اقدام به‌موقع توسط دامپزشک برای حفظ بینایی و سلامت کلی چشم گربه ضروری است. در ادامه این مقاله، مراحل درمان را به ترتیب توضیح می‌دهیم.
۱. تشخیص دقیق پیش از درمان
قبل از هر نوع اقدامی، ابتدا دامپزشک چشم گربه را معاینه میکند. این معاینه شامل تست فشار (تونومتری)، رنگ‌آمیزی با فلورسئین برای بررسی زخم قرنیه و آزمایش اندازه‌گیری مقدار تولید اشک (Schirmer) است. در رابطه با بیماری‌های عصبی مانند سندروم هورنر یا Haws نیز باید معاینه و بررسی کامل انجام شود.
۲. درمان دارویی
بعد از تشخیص، اگر چشم گربه عفونت کرده باشد، از قطره یا پماد حاوی آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. برای التهاب یا زخم قرنیه نیز، دامپزشک داروی ضد التهاب یا ضد قارچ تجویز میکند.
در صورت ابتلا به Haws یا اختلال گوارشی مرتبط، درمان حمایتی مانند استفاده از قطره فنیل آفرین یا تغییر در رژیم غذایی گربه برای بهبود ناراحتی‌های گوارشی انجام می‌شود.
۳. ماساژ و درمان حمایتی اولیه
در مراحل اولیه «Cherry Eye» یا بیرونزدگی پلک سوم گربه، ممکن است به ماساژ ملایم چشم همراه با دارو نیاز باشد تا باعث برگشتن غده به جای اصلی شود.
۴. عمل جراحی در موارد حاد
اگر بیرونزدگی پلک سوم گربه به علت جابه‌جایی غده باشد، با عمل جراحی می‌توان آن را به جای خودش بازگرداند. تکنیک ورود غده به بافت ملتحمه که به آن «Pocket Method» گفته می‌شود، در رابطه با از بین بردن بیرونزدگی گربه بسیار رایج است و عملکرد تولید اشک را افزایش می‌دهد.
۵. مراقبت بعد از عمل
مراقبت‌های بعد از عمل به اندازه خود عمل جراحی مهم است، چون اگر به خوبی انجام نشود، احتمال عفونت یا عود بیماری وجود دارد. توصیه می‌کنیم موارد زیر را رعایت کنید تا گربه شما دوران نقاهت را سریع‌تر پشت سر بگذارد و به طور کامل درمان شود.
- به مدت دو هفته بعد از عمل، از قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک و ضد التهاب استفاده کنید.
- به هیچ وجه چشم گربه را ماساژ ندهید و مراقب باشید که خودش هم چشمش را نمالد.
- به طور منظم بررسی کنید تا در صورت بازگشت بیماری، در همان مراحل اولیه نسبت به درمان اقدام کنید.
پیشگیری از بروز مشکلات پلک سوم در گربه
اگرچه برخی از مشکلات مربوط به پلک سوم گربه ممکن است به دلایل ژنتیکی یا حوادث پیش‌بینی‌نشده باشد، بسیاری از بیماری‌های چشمی گربهها را می‌توان با مراقبت‌های روزانه و رعایت تغذیه مناسب کنترل کرد. در ادامه این مطلب به مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری از بیرونزدگی پلک سوم گربه اشاره می‌کنیم.
مراقبت های روزانه
رسیدگی منظم به وضعیت عمومی چشم گربه و رعایت بهداشت محیط زندگی او، ازجمله اقدامات مؤثر در پیشگیری از التهاب یا آسیب دیدن پلک سوم است.
- معاینه روزانه چشم: هر روز چشم‌های گربه را نگاه کنید. اگر قرمزی، ترشح غیرعادی، خراش یا بیرون زدن پلک سوم را مشاهده کردید، حتماً با دامپزشک مشورت کنید.
- تمیز نگه داشتن محل زندگی گربه: تمیز بودن جای خواب، ظرف غذا و خاک گربه از بروز عفونت و آلرژی که ممکن است به چشم سرایت کند، جلوگیری میکند.
- استفاده نکردن از مواد شیمیایی تحریک‌‌کننده: تا جایی که می‌توانید از اسپری، عطر یا مواد شوینده قوی در اطراف محل زندگی گربه استفاده نکنید. بخارات این مواد میتواند باعث تحریک شدن چشم شود.
تغذیه و سلامت گربه
سلامت عمومی بدن گربه ارتباط مستقیمی با سلامت چشم، ازجمله پلک سوم دارد. تقویت سیستم ایمنی بدن میتواند مقاومت چشم را در برابر عوامل عفونی و التهابی افزایش دهد. با رعایت موارد زیر می‌توانید از بروز مشکلات پلک سوم گربه تا حد زیادی پیشگیری کنید.
- رژیم غذایی متعادل و کامل: استفاده از مواد غذایی سرشار از پروتئین، برای بازسازی بافت‌ها و تقویت عضلات اطراف چشم مؤثر است. همچنین مصرف ویتامین A و E به حفظ سلامت قرنیه و غدد اشکی کمک میکند. اسیدهای چرب امگا ۳ هم برای کاهش التهاب چشم مفید است. برخی از مواد معدنی مانند روی و سلنیوم نیز در عملکرد سیستم ایمنی نقش دارند.
- واکسیناسیون و جلوگیری از بیماری‌های ویروسی: برخی از ویروس‌ها مانند هرپس ویروس گربه میتواند به بافت‌های چشمی آسیب بزند و باعث التهاب پلک سوم شود. واکسیناسیون منظم نقش مهمی در پیشگیری از بروز این بیماری ایفا میکند.
اگر می‌خواهید سایر روشهای پیشگیری مشکلات چشمی را یاد بگیرید، می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
جمع‌بندی
پلک سوم گربه ساختار منحصربه‌فردی دارد و علاوه بر این‌که به عنوان یک سد محافظتی برای چشم عمل میکند، کاربردهای دیگری نیز دارد. این غشاء پنهان به حفظ رطوبت چشم، دفع آلودگی‌ها و محافظت از قرنیه کمک میکند و جلوی آسیب‌های فیزیکی به چشم را می‌گیرد.
در شرایط عادی پلک سوم در گربهها قابل‌مشاهده نیست، اما اگر بیرون بزند، میتواند نشانه‌ای از یک اختلال، بیماری یا آسیب محیطی باشد. با انجام مراقبت‌های روزانه، رعایت رژیم غذایی کامل، واکسیناسیون منظم و بررسی چشمی، می‌توان از بسیاری از مشکلات مرتبط با پلک سوم پیشگیری کرد.
با مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در ظاهر چشم گربه، حتماً به دامپزشک مراجعه کنید، زیرا چشم عضو حساسی است و تأخیر در درمان میتواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.