در رفتگی پای سگ (Luxation) عارضه‌ای در اندام حرکتی است که بر اثر آن استخوان از جای طبیعی خود در مفصل خارج می‌شود. این مشکل می‌تواند در هر مفصلی از بدن رخ دهد، اما بیشترین موارد در مفصل زانو (دررفتگی کشکک زانو) و مفصل ران (دررفتگی لگن) دیده شده است.
تشخیص زودهنگام در رفتگی پای سگ بسیار مهم است. تأخیر در مراجعه به دامپزشک می‌تواند باعث آسیب دیدن دائمی مفصل، پارگی رباط‌ها، یا بروز آرتروز و درد مزمن شود. علاوه بر درد داشتن و لنگیدن، این عاضه تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی سگ دارد و ممکن است مانع از دویدن، پریدن یا حتی راه رفتن طبیعی حیوان شود. برای اطلاع بیشتر درباره در رفتگی پای سگ می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
انواع در رفتگی پای سگ
در رفتگی پای سگ دو نوع است که در ادامه توضیح داده‌ایم.
- در رفتگی کشکک زانو (Patella Luxation): در این عارضه، کشکک زانو از شیار خود خارج می‌شود و به شکل طبیعی در مفصل حرکت نمی‌کند.
- در رفتگی لگن (Hip Luxation): مفصل ران از نوع گوی و کاسه‌ای است. در در رفتگی لگن، گوی (سر استخوان ران) از کاسه (حفره لگن) جدا می‌شود و باعث درد شدید، ناتوانی در راه رفتن، و تغییر شکل اندام می‌شود.
این دو نوع دررفتگی علائم مشابهی مانند لنگیدن و درد دارند، اما شدت، نحوه بروز و عوامل زمینه‌ای آن‌ها متفاوت است. شناخت دقیق نوع دررفتگی برای تشخیص درست و انتخاب روش درمانی مناسب امری ضروری است. علاوه بر این، برخی سگ‌ها ممکن است به دلیل ژنتیک، نژاد یا بیماری‌های مفصلیِ زمینه‌ای، بیشتر در معرض هر دو نوع دررفتگی باشند. به همین دلیل پیشگیری و مراقبت اصولی، نقش مهمی در سلامت مفاصل و کیفیت زندگی سگ دارد.
علت در رفتگی پای سگ
با در نظر گرفتن دو نوع در رفتگی پای سگ که در قسمت کشکک زانو و لگن رخ می‌دهد، علت در رفتگی هم متفاوت خواهد بود. در ادامه این مقاله، علت در رفتگی پای سگ را برای هر دو حالت توضیح می‌دهیم.
علت در رفتگی کشکک زانو
دررفتگی کشکک زانو (Patellar Luxation) در بیشتر موارد منشأ ژنتیکی و ارثی دارد. در برخی از سگ‌ها زانو شکل غیرعادی دارد و به همین دلیل این عارضه ایجاد می‌شود. در این حالت، شیار استخوان ران که کشکک باید در آن حرکت کند، کم‌عمق‌تر از حالت طبیعی است یا محور استخوان‌ها در یک راستا قرار نگرفته است.
در برخی موارد، ضربه یا آسیب فیزیکی، مانند سقوط از ارتفاع یا پیچ خوردن شدید پا، عامل دررفتگی پای سگ است.
اضافه‌وزن به طور مستقیم باعث دررفتگی کشکک زانو نمی‌شود، اما می‌تواند شدت علائم و خطر بروز عوارض پس از عمل جراحی را افزایش دهد، زیرا وزن اضافه فشار بیشتری به مفصل‌ها وارد میکند.
برخی از نژادهای کوچک و بزرگ سگ نیز مستعد ابتلا به این بیماری هستند. این نژادها به دلیل ویژگی‌های استخوانی و ژنتیکی، بیش از سایر سگ‌ها در معرض خطر دررفتگی کشکک زانو قرار دارند. برخی از آن‌ها را در ادامه نام برده‌ایم.
- پودل (Poodle)
- پامرانین (Pomeranian)
- شیتزو (Shih Tzu)
- یورکشایر تریر (Yorkshire Terrier)
- چیه‌واوا (Chihuahua)
- بولداگ فرانسوی (French Bulldog)
- لابرادور رتریور (Labrador Retriever)
A. نمای جلویی زانوی طبیعی B. تاندون چهارسر (Quadriceps tendon) C. کشکک (Patella) D. استخوان ران (Femur) E. رباط کشککی (Patellar ligament) F. استخوان نازک‌نی (Fibula) G. استخوان درشت‌نی (Tibia) H. رباط‌های صلیبی (Cruciate ligaments) I. شیار کم‌عمق تروکلئار (Shallow trochlear groove) J. زانو با کشکک دررفته (Knee with luxated patella) K. کشکک به سمت داخل زانو جابه‌جا می‌شود (دررفتگی داخلی کشکک زانو (Medial patellar luxation)
علت در رفتگی لگن
دررفتگی لگن در سگ‌ها معمولاً به دلیل آسیب‌های ناگهانی و شدید ایجاد می‌شود، مانند تصادف با خودرو یا سقوط از ارتفاع. این ضربه‌ها گاهی باعث خارج شدن سر استخوان ران از حفره لگن می‌شود.
علاوه بر آسیب‌های فیزیکی، برخی شرایط زمینه‌ای نیز احتمال دررفتگی لگن را افزایش می‌دهند، مانند موارد زیر:
- آرتروز و بیماری‌های مفصلی: بیماری‌هایی مانند استئوآرتریت باعث ضعف و تحلیل غضروف و ناپایداری مفصل لگن می‌شوند و احتمال دررفتگی را افزایش می‌دهند.
- بیماری لگ-کالو-پرتس (Legg-Calve-Perthes): نام دیگر این بیماری، نکروز آواسکولار سر استخوان ران است و موجب ضعیف و خرد شدن سر استخوان ران می‌شود و احتمال دررفتگی را بیشتر میکند.
- دیسپلازی لگن (Hip Dysplasia): ناهنجاری مادرزادی یا ژنتیکی حفره لگن است که باعث می‌شود سر استخوان ران به خوبی داخل حفره لگن قرار نگیرد و احتمال دررفتگی را افزایش می‌دهد.
علائم در رفتگی پای سگ
در رفتگی پای سگ با علائمی مانند تغییر در راه رفتن، درد و تغییر ظاهر پا همراه است. با توجه به نوع دررفتگی که از نوع در رفتگی کشکک زانو یا در رفتگی مفصل ران باشد، علائم متفاوتی در سگ بروز میکند، اما در هر دو مورد، واکنش سریع و تشخیص دقیق اهمیت زیادی در بهبودی و سلامت کامل این حیوان دارد. در ادامه به علائم در رفتگی برای کشکک زانو و لگن اشاره می‌کنیم.
علائم در رفتگی کشکک زانو
بارزترین علائم در رفتگی کشکک زانو در سگ‌ها، بالا گرفتن یکی از پاهای عقب هنگام راه رفتن یا دویدن است. در این حالت، سگ برای مدت کوتاهی پای خودش را از زمین بلند نگه می‌دارد و سپس دوباره به حالت طبیعی برمی‌گردد و به راه رفتن ادامه می‌دهد. سگ معمولاً پای آسیب‌دیده را نزدیک بدنش جمع میکند یا آن را به عقب می‌کشد. دامپزشک این حرکت را «پریدن یا جهش کوتاه» می‌نامد.
برخی از سگ‌ها با انجام این کار صدای ناله یا جیغ کوتاهی درمی‌آورند، اما بعضی دیگر هیچ علائمی از درد نشان نمی‌دهند و فقط همین لنگیدن کوتاه‌مدت و ناگهانی مشاهده می‌شود. علائم زیر نیز در در رفتگی کشکک زانو یا بیماری‌های ارتوپدی دیگر مشاهده شده است که دامپزشک با مشاهده آن‌ها و معاینه فیزیکی، تشخیص در رفتگی کشکک زانو می‌دهد.
- لنگی متناوب (گاهی می‌لنگد، گاه عادی راه می‌رود)
- پاهای عقبی به شکل کمانی یا پرانتزی
- قوز یا انحنا در قسمت پایین کمر
- شنیدن صدای تق هنگام خم شدن زانو
- در برخی موارد، کشکک ممکن است به‌طور دائمی از جای خود خارج شده باشد. در این صورت سگ خشک و غیرعادی راه می‌رود و پا از قسمت زانو به طور کامل باز نمی‌شود.
علائم در رفتگی لگن
سگ‌هایی که دچار دررفتگی لگن (Hip Luxation) می‌شوند، معمولاً علائم بارزتر و شدیدتری را نشان می‌دهند. مهم‌ترین علائم عبارتند از:
- لنگیدن شدید در اندام عقبی، طوری‌که سگ قادر به گذاشتن وزنش روی پای آسیب‌دیده نیست.
- خم کردن یا جمع کردن پا زیر بدن
- چرخش خفیف پا به سمت بیرون در مقایسه با پای سالم
- کوتاه‌تر به نظر رسیدن پای آسیب‌دیده نسبت به پای دیگر
- در موارد مزمن، به‌ویژه در سگ‌های کوچک، لنگیدن به شکل خفیف‌تر
- ضعف یا تحلیل عضلات ران در پای آسیب‌دیده به دلیل استفاده نکردن مداوم از آن
در نظر داشته باشید که دررفتگی لگن یک وضعیت دردناک و اورژانسی است که نیاز به معاینه سریع دامپزشک دارد تا از آسیب دیدن دائمی مفصل و عضلات جلوگیری شود.
برای آشنا شدن با علائم بیشتری از در رفتگی لگن، می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
تشخیص در رفتگی پای سگ
در رفتگی پای سگ ممکن است به طور کامل (Luxation) یا ناقص (Subluxation) اتفاق بیفتد. در نوع کامل، استخوان کاملاً از حفره مفصل جدا می‌شود، در حالی که در رفتگی ناقص، بخشی از استخوان با مفصل تماس دارد. تشخیص تفاوت این دو حالت برای انتخاب روش درمان بسیار مهم است.
تشخیص دررفتگی کشکک زانو
اگر در سگ خود علائم ذکرشده را مشاهده کردید، سریع به دامپزشک مراجه کنید تا با معاینه فیزیکی، وجود این عارضه را تشخیص دهد. در سگ‌های کوچک، معمولاً موارد در رفتگی کشکک زانو در مراحل اولیه قابل شناسایی هستند.
برای تأیید تشخیص، دامپزشک از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده میکند. این تصاویر علاوه بر مشخص کردن میزان و شدت دررفتگی، شکل و وضعیت استخوان‌ها را نیز نشان می‌دهند.
دررفتگی کشکک زانو در سگ‌ها بر اساس شدت، به چهار گرید (Grade) تقسیم می‌شود. این مرحله از تشخیص، بسیار مهم است، زیرا دامپزشک باید اطلاعات کافی نسبت به درجه‌بندی دقیق در درفتگی کشکک زانو به دست بیاورد تا بتواند برنامه درمانی مؤثری برای سگ در نظر بگیرد.
- گرید ۱: کشکک در جای طبیعی خود قرار دارد، اما به دلیل کم‌عمق بودن شیار، بر اثر فشار جزئی جابه‌جا می‌شود.
- گرید ۲ و ۳: کشکک معمولاً با فشار دست جا می‌افتد، اما وضعیت شدیدتر از گرید ۱ است.
- گرید ۴: کشکک به طور کامل از شیار خود خارج می‌شود و حتی با جا انداختن دستی نیز جا نمی‌افتد.
تشخیص در رفتگی لگن
تشخیص در رفتگی مفصل ران (لگن) در سگ‌ها، به کمک معاینه دقیق و تصویربرداری رادیولوژیک امکان‌پذیر است. در طول معاینه دامپزشک موارد زیر را برای تشخیص در نظر میگیرد:
- مفصل ران هنگام لمس یا حرکت دادن استخوان ران بسیار دردناک است.
- موقع حرکت دادن پا، صدای ساییدگی یا خِرچ‌خِرچ شنیده می‌شد.
- به دلیل درد زیاد، ممکن است سگ اجازه حرکت دادن یا لمس کردن مفصل را ندهد. در این صورت، برای معاینه کامل، به داروی بیهوشی یا آرام‌بخش لازم است.
- برای تأیید تشخیص، از رادیوگرافی استفاده می‌شود. به کمک این روش، دامپزشک می‌تواند جهت دقیق دررفتگی (به سمت جلو یا عقب) و شکستگی یا عدم شکستگی در استخوان یا مفصل لگن را تشخیص دهد.
اگر شکستگی مشاهده شود، درمان پیچیده‌تر خواهد شد و ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.
درمان در رفتگی پای سگ
دامپزش پس از تشخیص، برای درمان در رفتگی پای سگ با توجه به نوع در رفتگی اقدام میکند. در ادامه این مقله، روش‌های درمان را برای در رفتگی کشکک زانو و لگن سگ بررسی می‌کنیم.
درمان در رفتگی کشکک زانو
درمان در رفتگی کشکک زانو به گرید آن بستگی دارد که دامپزشک تشخیص می‌دهد. گزینه‌های درمانی شامل دو نوع زیر است:
- درمان حمایتی
- عمل جراحی
درمان حمایتی
برای در رفتگی گرید ۱، معمولاً نیازی به عمل جراحی نیست. دامپزشک با توصیه‌های لازم به ورزش کردن به طور منظم و تغذیه مناسب، سعی میکند تا از لغزش کشکک جلوگیری شود.
نباید به زانو فشار زیادی وارد شود، بنابراین باید مطمئن شوید که وزن سگ با جثه‌اش متناسب است. همچنین توصیه می‌شود که برای تقویت عضلات اطراف کشکک زانو، تمرین‌های روزانه انجام شود.
دامپزشک همچنین می‌تواند مکمل‌هایی نظیر کندرویتین (Chondroitin) و گلوکوزامین (Glucosamine) را برای تقویت مفصل و بافت‌های اطراف آن تجویز کند.
عمل جراحی
برای دررفتگی‌های درجه ۲ به بالا، معمولاً عمل جراحی پیشنهاد می‌شود و در درجه ۴، عمل جراحی ضروری است. هدف اصلی جراحی، جا انداختن کشکک زانو و جلوگیری از جابه‌جایی‌های بعدی است. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم.
- سفت کردن کپسول مفصلی تا کشکک از جای خود خارج نشود.
- عمیق‌تر کردن شیار زانو که کشکک در آن قرار میگیرد.
- در موارد شدیدتر، استخوان‌های پا نیز باید در جای درست خود قرار بگیرند.
درمان در رفتگی لگن
در بیشتر موارد، درمان با هدف جا انداختن سر استخوان ران به داخل حفره لگنی انجام می‌شود. فقط زمانی از این روش برای درمان استفاده نمی‌شود که سگ دچار بیماری دیگری باشد یا بیهوشی برای او خطر داشته باشد.
اگر مفصل دررفته جا نیفتد، بدن ممکن است به مرور یک مفصل کاذب (False Joint) تشکیل دهد. در این حالت سگ دچار درد مزمن خواهد شد و ممکن است تا آخر عمر خود بلنگد.
برای درمان در رفتگی لگن از دو روش زیر استفاده می‌شود:
- جا انداختن لگن
- عمل جراحی
جا انداختن لگن
در بسیاری از موارد، به‌ویژه زمانی که دررفتگی در کمتر از ۷۲ ساعت اتفاق افتاده باشد، می‌توان با حرکت دادن مفصل، استخوان لگن را جا انداخت. برای این کار باید سگ را بیهوش کرد. بعد از جا انداختن، از بانداژ یا آتل (Ehmer Sling) استفاده می‌شود تا مفصل ثابت بماند و حرکت نکند.
معمولاً بین ۴ تا ۱۴ روز بدن سگ آتل‌بندی می‌شود. اگر سگ نتواند آتل یا بانداژ را تحمل کند، باید کاملاً تحت نظر باشد و فعالیت او به شدت محدود شود. دامپزشک باید مراقب باشد که بانداژ بیش از حد سفت نباشد، چون باعث اختلال در جریان خون یا آسیب دیدن پوست می‌شود.
نکته مهم این است که هرچه زمان دررفتگی تا مراجعه به دامپزشک کوتاه‌تر باشد، احتمال جا انداختن آن بدون نیاز به عمل جراحی بیشتر است.
عمل جراحی
گاهی جا انداختن لگن یا مفصل به صورت دستی امکان‌پذیر نیست یا ممکن است پس از جا انداختن، دوباره از جای خود خارج شود (Reluxation). در این حالت، عمل جراحی بهترین گزینه درمانی است.
عمل جراحی به نوع آسیب و تصمیم دامپزشک جراح بستگی دارد و با در نظر گرفتن اهداف زیر انجام می‌شود:
- بازگرداندن مفصل لگن به جای خودش به صورت دائم
- جلوگیری از لغزش مجدد استخوان ران
- حفظ دامنه حرکت طبیعی پا
در برخی شرایط خاص، دامپزشک ممکن است از روش‌های جراحی زیر استفاده کند:
- استفاده از پین یا پیچ‌های فلزی برای نگهداشتن مفصل در جای خود
- در موارد شدیدتر، برداشتن سر استخوان ران
- تعویض کامل مفصل لگن
مراقبت های بعد از درمان
پس از جراحی کشکک زانو، اغلب سگ‌ها به طور کامل خوب می‌شوند، اما فعالیت آن‌ها باید تا زمان ترمیم ناحیه‌ای که جراحی شده است محدود شود.
برای تسریع روند بهبودی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- محیطی آرام و راحت برای استراحت سگ فراهم کنید.
- اجازه ندهید سگ محل بخیه‌ها را لیس بزند یا گاز بگیرد.
- اگر آنتی‌بیوتیک تجویز شده است، حتماً دوره مصرف را کامل کنید تا از عفونت جلوگیری شود.
معمولاً سگ‌ها طی ۱ تا ۲ هفته بعد از جراحی می‌توانند روی پای آسیب‌دیده راه بروند. اما اگر پس از چند هفته هنوز از گذاشتن وزن روی پا خودداری میکند، با دامپزشک مشورت کنید. ممکن است به فیزیوتراپی یا آزمایش‌های تکمیلی نیاز باشد.
در هر صورت، باید سگ خود را در دوران نقاهت تحت نظر بگیرید، چون ممکن دوباره در رفتگی ایجاد شود یا پای دیگر نیز به این عارضه دچار شود.
در رابطه با مراقبت‌های بعد از درمان در رفتگی لگن سگ، علاوه بر مواردی که گفته شد، لازم است طبق دستور دامپزشک از مسکن و ضدالتهاب استفاده کنید. همچنین استفاده از مکمل‌هایی مانند گلوکوزامین و امگا-۳ برای تقویت غضروف مؤثر است.
علاوه بر این، از فیزیوتراپی و هیدروتراپی نیز بعد از عمل استفاده می‌شود تا سگ زودتر روی پای خودش بایستد و بهبودی کامل حاصل شود. کنترل وزن و تغذیه مناسب نیز تأثیر زیادی در جلوگیری از عود بیماری یا آرتروز دارد.
پیشگیری از در رفتگی پای سگ
در حال حاضر، هیچ روش قطعی برای پیشگیری از در رفتگی پای سگ وجود ندارد. اما انجمن جراحان دامپزشکی آمریکا توصیه میکند از جفت‌گیری سگ‌هایی که دچار این مشکل هستند خودداری شود، زیرا این بیماری در بسیاری از موارد ارثی است و می‌تواند به نسل‌های بعد منتقل شود.
به عقیده دامپزشکان، حفظ تناسب اندام، ورزش مناسب و کنترل وزن نمی‌تواند مانع از در رفتگی پای سگ شود، اما می‌تواند در صورت ابتلا، از پیشرفت بیماری و بروز آرتروز جلوگیری کند.
اگر سگ‌تان دچار در رفتگی کشکک زانو یا لگن شده است، از ورزش‌های سنگین و پرتحرک مانند دویدن سریع یا پریدن خودداری کنید. با کنترل وزن و فعالیت بدنی متعادل، می‌توانید از وارد شدن فشار اضافی به مفاصل و تشدید علائم جلوگیری کنید.
سگ‌هایی که مستعد بیماری‌های مفصلی هستند، مانند نژادهای کوچک یا سگ‌های دچار دیسپلازی، باید به صورت دوره‌ای توسط دامپزشک بررسی شوند. برای آگاهی بیشتر به‌منظور پیشگیری از در رفتگی، این امکان وجود دارد که از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر تمایلی ندارید که حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
سوالات متدوال
در ادامه به برخی از پرسش‌های رایج در خصوص در رفتگی پای سگ پاسخ داده‌ایم.
۱. آیا دررفتگی لگن یا کشکک زانو خود به خود درمان می‌شود؟
بسیاری از صاحبان سگ فکر می‌کنند ممکن است مفصل دوباره در جای خود قرار بگیرد، اما در اکثر موارد بدون مداخله دامپزشک، آسیب شدیدتر می‌شود و سگ دچار درد مزمن خواهد شد.
۲. چگونه بفهمم سگ دوباره دچار دررفتگی شده است؟
لنگیدن ناگهانی، کوتاه‌تر به نظر رسیدن پا، کاهش فعالیت یا تغییر در شیوه راه رفتن می‌تواند نشانه دررفتگی مجدد باشد.
۳. آیا رژیم غذایی یا مکمل از در رفتگی پای سگ پیشگیری میکند؟
هیچ مکملی نمی‌تواند مانع از دررفتگی شود، اما تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌های مفصلی عضلات و مفاصل را تقویت میکند و احتمال آسیب ثانویه را کاهش می‌دهند.
جمع‌بندی
در این مقاله به علت، علائم، روش‌های تشخیص و درمان در رفتگی کشکک زانو و لگن سگ اشاره کردیم که دو نوع در رفتگی پای سگ هستند. این دو مشکل باعث لنگیدن، درد و اختلال در حرکت سگ می‌شوند و در صورت درمان نشدن، کیفیت زندگی حیوان را کاهش می‌دهند.
مراقبت از سگ، کنترل وزن و ورزش‌های ایمن از عوامل مهم در بهبودی و پیشگیری از دررفتگی مجدد هستند. این نکته را هم در نظر داشته باشید که پیشگیری به طور کامل ممکن نیست، اما مراقبت اصولی، تغذیه مناسب، و پرهیز از جفت‌گیری سگ‌های مبتلا، نقش زیادی در کنترل و کاهش شیوع این بیماری دارد.