بیماری کوشینگ در سگ یک اختلال هورمونی است که در آن بدن سگ بیش از حد هورمون کورتیزول تولید میکند. این وضعیت معمولاً به علت مشکل در غده هیپوفیز یا آدرنال رخ میدهد و باعث افزایش استرس، تغییرات رفتاری و مشکلات متابولیک میشود. این بیماری اغلب مزمن است و با آزمایش خون، ادرار و سونوگرافی تشخیص داده میشود. درمان هم شامل داروهای کنترلکننده هورمون یا در برخی موارد جراحی است.
در این مقاله قصد داریم با انواع بیماری کوشینگ در سگ ها آشنا شویم و علائم هر یک را بررسی کنیم. همچنین به راههای انتقال، روشهای تشخیص، پیشگیری و درمان اشاره خواهیم کرد. برای اطلاع بیشتر درباره بیماری کوشینگ در سگ از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمیتوانید حیوان خانگی خود را به کلینیکهای دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
بیماری کوشینگ در سگ چیست؟
بیماری کوشینگ (Cushing’s disease) که به «سندرم کوشینگ» نیز معروف است، عارضهای است که بر اثر آن غدد فوقکلیوی مقدار زیادی از برخی هورمونها را تولید میکنند. نام علمی این بیماری هایپر آدرنو کورتسیسم (Hyperadrenocorticism) است. اگر این کلمه را واژه به واژه تعریف کنیم، خواهیم داشت:
- Hyper یعنی «بیشفعال» یا «زیادتر از حد معمول»
- Adreno یعنی «غده فوقکلیه»
- Corticism به «کورتکس» یا بخش بیرونی غده فوقکلیه اشاره دارد.
این غدد کوچک اما بسیار مهم، در کنار کلیهها قرار دارند و انواعی از هورمونهای ضروری را میسازند که برای تنظیم عملکردهای حیاتی بدن و ادامه زندگی لازم هستند.
سندرم کوشینگ در سگ
نقش هورمون کورتیزول
شناختهشدهترین هورمونی که توسط غدد فوقکلیه تولید میشود کورتیزول است. هورمونی که بسیاری آن را با نام «کورتون» میشناسند. کورتیزول وظایف مهمی در بدن دارد، ازجمله:
- تنظیم پاسخ بدن به استرس
- کنترل متابولیسم و نحوه استفاده بدن از چربی، قند و پروتئین
- حمایت از سیستم ایمنی
- تنظیم فشارخون و حفظ تعادل بدن در شرایط مختلف
کاهش یا افزایش غیرطبیعیِ این هورمونها، بهویژه کورتیزول، میتواند خطرناک باشد. تولید بیش از حد کورتیزول که در بیماری کوشینگ اتفاق میافتد، اگر درمان نشود، ممکن است برای سگ خطر مرگ به همراه داشته باشد.
انواع بیماری کوشینگ در سگ ها
بیماری کوشینگ در سگ دو نوع اصلی دارد که عبارتند از:
- نوع وابسته به هیپوفیز
- نوع وابسته به غده فوقکلیه
این دو نوع بیماری از نظر علت، روش تشخیص و نحوه درمان با یکدیگر فرق دارند و لازم است برای انتخاب بهترین روش درمان آنها را بشناسیم. در ادامه هر یک را به زبان ساده توضیح میدهیم.
۱. کوشینگ وابسته به هیپوفیز
کوشینگ وابسته به هیپوفیز (PDH) که شایعترین نوع بیماری کوشینگ است، یک تومور خوشخیم با رشد کند است که روی غده هیپوفیز ایجاد میشود. این تومور هورمونهایی ترشح میکند که مدام غدد فوقکلیوی را تحریک میکنند و باعث میشود هر دو غده فوقکلیوی بزرگ شوند و کورتیزول زیادی بسازند.
برای تشخیص دقیق توده هیپوفیز معمولاً از تصویربرداری پیشرفته مانند سیتی اسکن یا MRI استفاده میشود.
۲. کوشینگ وابسته به غده فوقکلیه
در کوشینگ وابسته به غده فوقکلیه (ADH)، روی یکی از غدد فوقکلیوی، توده یا تومور رشد میکند. این توده میتواند:
- خوشخیم (غیرسرطانی) باشد.
- یا بدخیم (سرطانی) و رشد تهاجمی داشته باشد.
در این موارد، غدهای که درگیر شده است بزرگ میشود، اما غده مقابل کاملاً طبیعی باقی میماند. برای تشخیص این نوع کوشینگ از سونوگرافی شکمی یا سیتی اسکن استفاده میشود.
علائم بیماری کوشینگ در سگ
به دلیل افزایش غیرطبیعی سطح کورتیزول، بیماری کوشینگ رفتار و فیزیولوژی سگ را تغییر میدهد. سگهایی که به این بیماری مبتلا هستند بیشتر غذا میخورند، آب بیشتری مینوشند و به همین دلیل تکرر ادرار دارند.
افزایش اشتها یکی از نشانههای بارز این بیماری است، زیرا سطح کورتیزول بالا باعث تحریک مرکز گرسنگی در مغز میشود. همچنین نوشیدن آب زیاد به دنبال آن باعث افزایش دفعات مدفوع کردن سگ میشود.
برای کنترل بهتر این وضعیت، میتوانید میزان غذای روزانه سگ را به طور دقیق اندازهگیری کنید. استفاده از پیمانه غذای سگ یا دستگاه غذا دهنده اتوماتیک که وعدهها را به اندازه مشخص تقسیم میکند، به شما کمک میکند تا متوجه شوید سگتان چه مقدار غذا مصرف کرده است و آیا تغییری در اشتهای او رخ داده است یا نه.
علاوه بر نوشیدن آب زیاد، پرخوری و دفع زیاد، بیماری کوشینگ میتواند مجموعهای از علائم ظاهری و رفتاری دیگری نیز ایجاد کند. این تغییرات بهدلیل تأثیر مستقیم سطح بالای کورتیزول بر پوست، متابولیسم و ماهیچهها رخ میدهند. برخی از این علائم عبارتند از:
- نفسنفس زدن حتی در حالت استراحت
- کاهش وزن با وجود افزایش اشتها
- بیحالی و کاهش انرژی
- ظاهری با شکم بزرگ به دلیل شل شدن ماهیچههای شکمی و تجمع چربی
- نازک و حساس شدن پوست و ریزش مو که اغلب متقارن است و شدید هم نیست.
- عفونتهای مکرر پوستی به علت ضعف سیستم ایمنی و نازک شدن پوست
- تشکیل بافتهای سفت یا تودههای سفت زیر پوست که در اثر رسوب کلسیم در پوست ایجاد میشود.
علت بیماری کوشینگ در سگ چیست؟
شایعترین علت بیماری کوشینگ در سگها آدنوم غده هیپوفیز است. این یک تومور خوشخیم است که آرام رشد میکند و ACTH ترشح میکند. این هورمون غدد فوقکلیه را تحریک میکند تا کورتیزول تولید کنند.
نوع کمیابتر آن ممکن است با تشکیل تودهای در غده فوقکلیه ایجاد شود. این توده میتواند از نوع خوشخیم یا بدخیم باشد که مقدار زیادی کورتیزول ترشح میکند.
سگهایی که برای درمان یک بیماری دیگر، مانند بیماریهای خودایمنی یا آلرژیها، کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون دریافت میکنند، ممکن است به کوشینگ دارویی (Iatrogenic Cushing’s) مبتلا شوند.
کوشینگ دارویی به این معنی است که خودِ دارو باعث بروز علائم بیماری کوشینگ میشود و تومور در غده هیپوفیز یا غده فوقکلیه عامل آن نیست. از آنجا که کورتیزول یک هورمون استروئیدی محسوب میشود، پردنیزون نیز اثر مشابهی روی بدن دارد. علائم معمولاً با قطع مصرف دارو و تحت نظارت دامپزشک، قابل برگشت هستند.
برخی از نژادهای سگ مانند پودل (Poodle)، یورکشایر تریر (Yorkshire Terrier)، تریر (Terrier) و داشهوند (Dachshund) ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به بیماری کوشینگ باشند.
تشخیص بیماری کوشینگ در سگ
دامپزشک ابتدا با معاینه فیزیکی شروع میکند و درباره علائمی که در سگ دیدهاید و زمان شروع آنها با شما صحبت خواهد کرد. اگر سگتان در حال حاضر دارو مصرف میکند، حتماً باید آن را به دامپزشک اطلاع دهید. در صورتی که دامپزشک به بیماری کوشینگ مشکوک شود، آزمایشهای تشخیصی انجام خواهد شد.
دو آزمایش اصلی برای تشخیص بیماری کوشینگ در سگها وجود دارد که عبارتند از:
- تست سرکوب دگزامتازون با دوز پایین
- تست تحریک
ابتدا نمونه خون گرفته میشود تا سطح کورتیزول در حالت استراحت اندازهگیری شود. سپس دارویی به نام دگزامتازون از طریق عضله یا ورید به سگ تزریق میشود. پس از آن، به فاصله ۴ و ۸ ساعت دوباره نمونه خون گرفته میشود تا سطح کورتیزول مجدد اندازهگیری شود.
در حالت عادی کورتیزول باید بعد از حدود ۸ ساعت کاهش پیدا کند، اما در سگهای مبتلا به کوشینگ، سطح کورتیزول همچنان بالا باقی میماند. این روش، تست انتخابی و معمولاً کمهزینهتر برای تشخیص بیماری کوشینگ است.
اگر نمیتوانید سگ خود را به کلینیکهای دامپزشکی ببرید، توصیه میکنیم از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. همچنین میتوانید از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
تست تحریک ACTH
ابتدا نمونه خون برای اندازهگیری سطح پایه کورتیزول گرفته میشود. سپس هورمون ACTH به عضله سگ تزریق میشود. بعد از یک ساعت، دوباره از سگ خون گرفته میشود تا سطح کورتیزول اندازهگیری گردد. در سگهای مبتلا به کوشینگ، کورتیزول در هر دو نمونه (قبل و بعد از تزریق ACTH) افزایش پیدا میکند.
تستهای تکمیلی برای تشخیص نوع کوشینگ
سایر تستهایی که برای تشخیص نوع کوشینگ انجام میشود، عبارتند از:
- تست سرکوب دگزامتازون با دوز بالا
- تصویربرداری
- آزمایش خون و ادرار
هر یک را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
۱. تست سرکوب دگزامتازون با دوز بالا
این آزمایش دقیقاً مشابه تست دگزامتازون با دوز پایین است، اما مقدار دگزامتازون بیشتر تزریق میشود.
- در کوشینگ وابسته به هیپوفیز: پس از ۸ ساعت معمولاً کاهش کورتیزول دیده میشود.
- در کوشینگ وابسته به غده فوقکلیه: کورتیزول کاهش نمییابد و همچنان بالا میماند.
۲. تصویربرداری
برای تشخیص تومورهای هیپوفیز یا فوقکلیه از روشهای زیر استفاده میشود:
- سونوگرافی شکم (Abdominal ultrasound)
- سیتی اسکن (CT)
- امآرآی (MRI)
۳. آزمایش خون و ادرار
این آزمایشها برای بررسی سلامت سگ و تشخیص کوشینگ انجام میشوند. سگهای مبتلا معمولاً علائم زیر را نشان میدهند.
- کلسترول و تریگلیسرید بالا
- تغییر در گلبولهای سفید خون
- ادرار رقیق (کمغلظت)
درمان بیماری کوشینگ در سگ
محل تومور تعیین میکند که از کدام روش درمانی باید استفاده شود. بیش از ۹۰ درصد سگهای مبتلا به بیماری کوشینگ دارای تومور غده هیپوفیز هستند. این نوع تومور فقط چند میلیمتر اندازه دارد و اغلب خوشخیم است، اما مشکلساز است زیرا مقادیر کنترلنشدهای از ACTH تولید و آزاد میکند.
تومورهای هیپوفیز در انسان معمولاً با عمل جراحی برداشته میشوند، اما این تکنیک جراحی در سگها هنوز در مراحل ابتدایی است. بیشتر سگهایی که کوشینگ وابسته به هیپوفیز دارند، با دارو درمان میشوند.
لایسودرن (Lysodren) و وتوریل (Vetoryl) داروهای خوراکی هستند که بخشی از قشر غده فوقکلیه را تخریب میکنند. بنابراین، هیپوفیز همچنان ACTH ترشح میکند، اما سطح کورتیزول عادی باقی میماند. باید نظارت دقیق انجام داد تا یکوقت داروها تمام قشر آدرنال را تخریب نکنند و سطح کورتیزول در محدوده مطلوب باقی بماند.
کوشینگ وابسته به غده فوقکلیه، که خوشبختانه نوع نادرتر بیماری است، نگرانکنندهتر است و بهترین روش درمان آن عمل جراحی است. حدود نیمی از این تومورها بدخیم هستند و رشد تهاجمی دارند و خیلی سریع متاستاز میدهند. برداشتن تومور آدرنال بدخیم به احتمال زیاد درمان قطعی ایجاد نمیکند. اگر توده خوشخیم باشد، جراحی ممکن است آن را درمان کند، اما عمل سختی محسوب میشود.
پس از آغاز درمان، علائم بیماری کوشینگ باید شروع به کاهش کنند. اولین نشانه بهبودی، کاهش نوشیدن آب طی حدود یک هفته است. برطرف شدن ضایعات پوستی معمولاً تا چند ماه طول میکشد.
مدیریت بیماری کوشینگ در سگ ها
بیماری کوشینگ در سگها قابل پیشگیری نیست، چون عامل آن غدد هیپوفیز یا فوقکلیه است. اما نوع دارویی آن را میتوان با کنترل دقیق دوز دارو و پایش منظم سگهایی که داروهای استروئیدی مصرف میکنند مدیریت کرد. برای اطلاع بیشتر درباره نحوه مدیریت بیماری کوشینگ در سگ از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. اگر هم نمیتوانید حیوان خانگی خود را به کلینیکهای دامپزشکی ببرید، از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
نظارت مداوم بعد از تشخیص
اگر سگ شما به کوشینگ مبتلا شده است، باید تا پایان عمر تحت نظارت دامپزشک باشد. آزمایشهایی مثل آزمایش خون و تست تحریک ACTH کمک میکنند تا دوز دارو به مقدار مناسبی تجویز شود و علائم تحت کنترل باقی بمانند.
پیگیری علائم و ویزیت منظم
ویزیت دامپزشکی سگتان را بهموقع انجام دهید و اگر تغییر جدیدی در علائم مشاهده کردید، بهویژه حین مصرف دارو، بلافاصله با دامپزشک تماس بگیرید. برای مثال اگر علائمی مانند تشنگی بیش از حد یا پرخوری عود کند، احتمالاً باید دوز دارو را تغییر داد.
نکات مهم حین مراقبت
مهمترین نکاتی که حین درمان بیماری سگ خود باید مدنظر داشته باشید، شامل موارد زیر میشود:
- بررسی دقیق میزان مصرف آب و غذا: هر گونه تغییر در میزان نوشیدن آب و غذا خوردن سگ را ثبت کنید.
- توجه به علائم جدید: خستگی، بیحالی یا تغییر رفتار ممکن است نشاندهنده تغییر در دوز دارو باشد.
- همکاری نزدیک با دامپزشک: هر تصمیمی برای مصرف دارو باید زیر نطر دامپزشک گرفته شود.
با رعایت این نکات، میتوانید کیفیت زندگی سگ مبتلا به کوشینگ را به میزان قابل توجهی بهبود دهید و علائم بیماری را مدیریت کنید، حتی اگر بیماری به طور کامل قابل درمان نباشد.
سوالات رایج
در این بخش سعی کردهایم به برخی از سوالات رایج در خصوص بیماری کوشینگ سگ پاسخ دادهایم.
۱. آیا بیماری کوشینگ درمان خانگی دارد؟
بیماری کوشینگ درمان خانگی ندارد و بدون درمان دامپزشکی قابلکنترل نیست. این بیماری به دلیل تومور در هیپوفیز یا غده فوقکلیه یا مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها ایجاد میشود و تنها با دارودرمانی تخصصی، آزمایشهای منظم و در برخی موارد عمل جراحی میتوان آن را مدیریت کرد.
اقداماتی مانند بهبود رژیم غذایی، مدیریت وزن و کاهش استرس تنها میتوانند علائم را کمی بهتر کنند، اما بههیچوجه جایگزین درمان دامپزشکی نیستند و عدم درمان باعث بدتر شدن علائم و کاهش شدید کیفیت زندگی سگ میشود.
۲. طول عمر سگهای مبتلا به بیماری کوشینگ چقدر است؟
متأسفانه بیماری کوشینگ میتواند طول عمر سگ را کاهش دهد. امید به زندگی پس از تشخیص معمولاً بین ۱ تا ۵ سال است و این بازه زمانی به نوع درمانی که انتخاب میشود و پاسخ سگ به درمان بستگی دارد.
۳. رژیم غذایی مناسب برای سگ مبتلا به بیماری کوشینگ چیست؟
سگهای مبتلا به کوشینگ معمولاً سطح بالایی از کلسترول و تریگلیسرید در خون دارند و از یک رژیم غذایی کمچرب باید استفاده کنند.
پیگیری و معاینات منظم
وقتی سگ به بیماری کوشینگ مبتلا میشود، لازم است برای طول عمر بیشتر و ادامه زندگی، در سبک زندگی او تغییراتی ایجاد شود. به عنوان صاحب سگ، این وظیفه شماست که با رعایت برنامه منظم و با دانستن نکات مهم درمورد بیماری، روشی را برای بهبود و حفظ کیفیت زندگی سگتان فراهم کنید. در ادامه به روشهایی اشاره میکنیم که دانستن آن برای هر کسی که سگش به بیماری کوشینگ مبتلا شده لازم است.
۱. رژیم غذایی و تغذیه
یک رژیم غذایی متعادل، به کنترل افزایش وزن و تغییرات متابولیک ناشی از بیماری کوشینگ کمک میکند. نکات زیر را هنگام غذا دادن به سگ خود رعایت کنید.
- استفاده از رژیم کمچرب و پروتئین بالا: پروتئین کافی به حفظ توده عضلانی کمک میکند و کاهش چربی برای کنترل وزن لازم است. غذاهای باکیفیتِ مخصوص سگهای سالمند نیز گزینه مناسبی هستند.
- مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر: فیبر به هضم غذا کمک میکند و سطح قند خون را متعادل نگه میدارد. دامپزشک میتواند بهترین نوع آنها را در دستور برنامه غذایی سگ لحاظ کند.
- محدود کردن نمک و شکر: نمک زیاد فشار خون را بالا میبرد و خوراکیهای شیرین تعادل قند خون را از بین میبرند. در صورت نیاز، دامپزشک ممکن است رژیم مخصوص اختلالات غدد درونریز را توصیه کند.
نکته مهم در رابطه با رژیم غذایی سگهای مبتلا به کوشینگ و هر سگ دیگری این است که تغییرات غذایی را به تدریج اعمال کنید تا معده سگ دچار مشکلات گوارشی نشود. چون سگها معمولاً به برنامه غذایی خود عادت میکنند و تغییر دادن آن باعث ایجاد ناراحتی در معده و روده خواهد شد.
۲. ورزش و فعالیت بدنی
بیماری کوشینگ باعث ضعف عضلانی و کاهش سطح انرژی میشود، اما ورزش برای حفظ وزن مناسب و فعالیت ذهنی حیوان ضروری است. سه مورد زیر را هنگام انجام فعالیت بدنی برای سگ خود رعایت کنید.
- انجام تمرینات کمفشار: پیادهروی کوتاه، شنا یا بازیهای کنترلشده بهترین گزینهاند. از فعالیت بدنی شدید خودداری کنید.
- ثبات و تداوم مهمتر از شدت فعالیت است: پیادهروی روزانه و منظم بهتر از تمرینات شدید و پراکنده است.
- افزایش فعالیت ذهنی: بازیهای فکری، پازلها و تمرینهای سبک ذهنی بدون فشار جسمی برای سگهای سالخورده مناسب هستند.
۳. برنامه روزانه و ثبات
بهتر است سگهای مبتلا به کوشینگ از یک سبک زندگی منظم بهره ببرند. این راهکار باعث کاهش استرس میشود و حس امنیت ایجاد میکند. سه نکته زیر را رعایت کنید تا سگ شما از برنامه منظمی پیروی کند.
- زمانبندی وعدههای غذایی: تقسیم غذا به دو یا سه وعده کوچک در طول روز به کنترل متابولیسم و جلوگیری از گرسنگی کمک میکند.
- برنامه دارویی منظم: داروها را هر روز در ساعت مشخص بدهید تا سطح هورمونها پایدار باقی بماند. میتوانید از یادآور موبایل استفاده کنید.
- چکآپهای دورهای توسط دامپزشک: بررسی سطح کورتیزول، تنظیم دوز دارو و پیگیری علائم جدید در روند درمان تأثیر بسزایی دارد.
۴. مراقبت از پوست و مو
کوشینگ میتواند مشکلات پوستی مانند نازک شدن پوست و ریزش مو ایجاد کند. رعایت نکات زیر به روند درمان کمک خواهد کرد.
- برس زدن منظم: موهای مرده را حذف میکند، جریان خون زیر پوست را تحریک میکند و امکان بررسی آسیبها یا عفونتها را فراهم میآورد.
- استفاده از شامپوی ملایم: از شامپوهای هیپوآلرژنیک استفاده کنید و از شامپوهای قوی که چربی طبیعی پوست را از بین میبرند خودداری کنید.
- بررسی مرتب پوست: برای شناسایی زخم، عفونت یا خشکی انجام میشود. در صورت مشاهده مشکل، با دامپزشک مشورت کنید و از داروهای موضعی تجویزشده استفاده کنید.
جمعبندی
بیماری کوشینگ در سگها یک عارضه مزمن و پیچیده است، اما با تشخیص بهموقع، درمان اصولی و مراقبت روزانه میتوان کیفیت زندگی سگ را تا حد زیادی حفظ کرد. این بیماری معمولاً در سنین بالا بروز میکند و باید یاد بگیریم که چگونه آن را مدیریت کنیم.
شناخت دقیق علائم، انجام آزمایشهای لازم و پیگیری منظم توسط دامپزشک، سه عامل اصلی در کنترل این بیماری هستند. درمان ممکن است شامل دارو یا عمل جراحی باشد، اما نقش شما به عنوان صاحب حیوان در بهبود سبک زندگی، انتخاب غذای مناسب، ایجاد برنامه ثابت و مراقبت از پوست و مو به همان اندازه اهمیت دارد.
به یاد داشته باشید که بسیاری از سگهای مبتلا به کوشینگ میتوانند سالها با کیفیت زندگی خوب کنار شما بمانند، به شرط آنکه درمانشان منظم باشد و علائمشان تحت نظارت دقیق قرار بگیرد. اگر نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، مشاوره دامپزشکی آنلاین زیپت و ویزیت در منزل میتوانند به شما کمک کنند تا بهترین تصمیم را برای حیوان خانگی خود بگیرید.