اگر گربه‌ای در خانه نگه می‌دارید، احتمالاً نام بیماری «توکسوپلاسموز» به گوشتان خورده است و شاید هم نگران باشید که این بیماری چقدر می‌تواند برای گربه شما یا حتی خودتان خطرناک باشد. بیماری توکسوپلاسموز گربه توسط انگل بسیار ریزی ایجاد می‌شود و گربهها عامل اصلی انتقال آن هستند. این بیماری اغلب از طریق تماس با مدفوع گربه یا خوردن غذای آلوده منتقل می‌شود و ممکن است علائمی هم نشان ندهد.
در این مقاله با بیماری توکسوپلاسموز گربه آشنا می‌شویم و به راه‌های انتقال آن اشاره میکنیم. همچنین علائم بیماری را بررسی میکنیم و به نحوه تشخیص آن در گربهها می‌پردازیم. در ادامه راه‌های پیشگیری را معرفی میکنیم و به این سوال پاسخ می‌دهیم که چطور می‌توانیم از انتقال این بیماری به انسان جلوگیری کنیم. برای اطلاع بیشتر درباره بیماری توکسوپلاسموز گربه می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
بیماری توکسوپلاسموز گربه چیست؟
توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) یک بیماری عفونی است که توسط یک انگل تک‌سلولی به نام «Toxoplasma gondii» ایجاد می‌شود. این انگل هم گربه و هم انسان را آلوده می‌کند. گربهها نقش کلیدی در چرخه زندگی این انگل دارند، چون تنها میزبانی هستند که انگل به راحتی می‌تواند وارد بدن آنها شود، در روده این حیوانات تولیدمثل کند و با آزادسازی تخم‌ها باعث ایجاد عفونت شود. صاحبان گربه و زنان باردار هم باید مراقب این انگل باشند، زیرا در دسته بیماری‌های مشترک بین انسان و گربه قرار دارد و ممکن است در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند یا در نوزادان، عوارض خطرناکی داشته باشد.
البته این بیماری چندان هم خطرناک نیست و می‌توان با رعایت برخی نکات از بروز آن پیشگیری کرد. آگاهی از علائم توکسوپلاسموز و تشخیص به‌موقع برای درمان اهمیت زیادی دارد و به صاحب گربه کمک می‌کند تا اقدامات لازم را برای حفظ سلامت گربه خود انجام دهد.
راه انتقال بیماری توکسوپلاسموز گربه
راه‌های انتقال بیماری توکسوپلاسموز گربه عمدتاً از طریق ورود انگل از راه دهان (از مدفوع آلوده یا گوشت خام) صورت می‌گیرد و این بیماری از گربه‌ای به گربه دیگر از طریق تماس فیزیکی منتقل نمی‌شود. مهم‌ترین راه‌های انتقال عبارتند از:
- مصرف گوشت خام یا نیم‌پز و آلوده به کیست‌های انگل (گوشت گاو، گوسفند یا سایر حیوانات آلوده)
- نوشیدن آب آلوده
- تماس با مدفوع گربه آلوده، بخصوص وقتی که مدفوع حداقل ۲ تا ۵ روز در محیط باقی مانده باشد.
- انتقال از طریق جفت به جنین در گربههای باردار
نکته مهم در رابطه با انتقال بیماری این است که احتمال انتقال مستقیم انگل از طریق تماس معمولی با گربه بسیار کم است و بیشتر در مواقعی به انسان منتقل می‌شود که گوشت خام یا سبزیجات آلوده مصرف کند. همچنین رعایت نکات بهداشتی هنگام تمیز کردن جعبه خاک گربه و پختن کامل گوشت، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به بیماری دارد.
گربههای آلوده تخم (اووسیت)های انگل را از طریق مدفوع از بدن خارج می‌کنند. این اووسیت‌ها بعد از ۲۴ ساعت در محیط و در دمای اتاق فعال و بیماری‌زا می‌شوند. اگر فردی هنگام تمیز کردن جعبه خاک گربه یا تماس با خاک آلوده دست خود را به مدفوع بزند و دستش را نشوید، ممکن است انگل وارد بدنش شود و به بیماری مبتلا شود.
همچنین اووسیت‌ها می‌توانند روی سبزیجات، خاک و سطوح بمانند و از طریق دهان وارد بدن انسان شوند. اما در کل احتمال انتقال از گربه به انسان از طریق تماس فیزیکی بسیار کم است. شکار پرندگان نیز می‌تواند باعث ابتلا به بیماری شود، چون ممکن است ناقل باشند و گربه با خوردن آنها انگل را وارد بدن خودش می‌کند. البته این راه انتقال در گربههای خانگی کمتر است و بیشتر برای گربههای خیابانی صدق می‌کند.
برای اطلاع بیشتر درباره راه انتقال این بیماری از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
علائم بیماری توکسوپلاسموز گربه
توکسوپلاسموز در بسیاری از گربهها هیچ علائمی از خودش نشان نمی‌دهد یا اگر هم بروز کند، خیلی خفیف است. فقط در گربه‌هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، نشانه‌های بیماری ظاهر می‌شود. با این وجود، برخی از علائم شایع و مهم که ممکن است در گربه مبتلا به توکسوپلاسموز مشاهده شود را در ادامه فهرست کرده‌ایم.
- تب
- بی‌حالی و ضعف
- کاهش اشتها یا بی‌اشتهایی
- کاهش وزن
- اسهال و استفراغ
- درد شکمی
- تنگی نفس یا سرفه به دلیل مشکل تنفسی
- التهاب چشم یا غیرطبیعی بودن مردمک چشم
- زردی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- درد عضلانی
- تغییرات رفتاری شامل پرخاشگری یا گوشه‌گیری
- علائم نورولوژیکی مانند لرزش، تشنج، عدم تعادل هنگام راه رفتن، چرخیدن به دور خود، مالیدن سر به دیوار، گیجی و حساسیت به لمس شدن
در مواردی که گربه با نقص سیستم ایمنی درگیر است، علائم بیماری ممکن است پیشرفت کند و حتی باعث مرگ حیوان شود. با مشاهده هر یک از این علائم در گربه خود، حتماً در کوتاه‌ترین زمان ممکن او را نزد دامپزشک ببرید تا تشخیص به‌موقع و درمان انجام شود.
آیا توکسوپلاسموز از گربه به انسان منتقل می‌شود؟
یکی از نگرانی‌‌های صاحب گربه این است که آیا بیماری توکسوپلاسموز می‌تواند از گربه به انسان منتقل شود یا نه. پاسخ این سوال بسیار مهم است. به همین دلیل در این بخش به طور کامل به آن پرداخته‌ایم.
گربهها تنها میزبان‌های انگل توکسوپلاسموز هستند. این انگل در روده گربه تولیدمثل می‌کند و تخمهای آن از طریق مدفوع از بدن گربه خارج می‌شود. این تخم‌ها در لحظه‌ای که دفع می‌شوند خطری ندارند و غیرفعال می‌مانند. اما بعد از ۲ تا ۳ روز، اگر مدفوع گربه همچنان در محیط باقی بماند، این انگل‌ها فعال می‌شوند و به عوامل بیماری‌زا و ناقل بیماری تبدیل خواهند شد.
انسان زمانی به این بیماری دچار می‌شود که به صورت تصادفی از طریق تماس با مدفوع آلوده گربه (برای مثال هنگام تمیز کردن جعبه خاک) آن را وارد بدن خود کند. بعد از تماس دست انسان با مدفوع، اگر دست‌ها شسته نشود و با دهان تماس پیدا کند، این انگل بلافاصله وارد بدن او می‌شود. بنابراین، بیماری توکسوپلاسموز گربه فقط از طریق تماس دست انسان با مدفوع گربه‌ای که ۲ تا ۳ روز در محیط مانده و سپس تماس دست با دهان، به انسان منتقل می‌شود که احتمال آن کم است.
بیشترین مواردی که انسان را به بیماری توکسوپلاسموز دچار می‌کند، خوردن گوشت خام یا نیم‌پزِ آلوده، میوه و سبزیجات نشُسته و تماس با خاک آلوده به انگل است. اما تماس مستقیم با گربه آلوده به انگل، نوازش یا در آغوش گرفتن او، خطر انتقال بیماری به انسان را افزایش نمی‌دهد، چون تخمهای انگل فقط در مدفوع گربه است و از طریق پوست منتقل نمی‌شود. از طرف دیگر، گربهها فقط طی یک دوره کوتاه و تا سه هفته بعد از اولین عفونت، تخمهای خود را دفع می‌کنند و بسیاری از گربههای خانگی هیچ‌وقت تخم‌ها را دفع نمی‌‌کنند.
پس اگر صاحب گربه هستید، نگران نباشید. با رعایت برخی نکات بهداشتی ازجمله تمیز کردن خاک گربه به طور مرتب، شستن دست‌ها و پختن کامل گوشت می‌توانید از ابتلا به این بیماری در گربه و خودتان پیشگیری کنید.
توکسوپلاسموز گربه در دوران بارداری
اگر زنان در دوران بارداری به توکسوپلاسموز مبتلا شوند، ممکن است به جنین منتقل شود و مشکلات حادی مانند سقط جنین یا ناهنجاری‌های مادرزادی ایجاد کند.
همان‌طور که اشاره شد، گربهها که ناقل اصلی این بیماری هستند، به عنوان میزبان می‌توانند این بیماری را به انسان منتقل کنند. به همین دلیل به زنان بارداری که از گربه نگهداری می‌کنند توصیه می‌شود در دوران بارداری جعبه خاک و کلاً محل مدفوع گربه را تمیز نکنند یا حتماً از دستکش استفاده کنند. مصرف گوشت خام یا نیم‌پز و سبزیجات و میوه‌های نشسته نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری به آنها شود.
در کل، بهتر است زنان باردار و صاحب گربه، برای تشخیص ابتلا به توکسوپلاسموز آزمایش خون انجام دهند تا در صورت نیاز بلافاصله درمان شروع شود. چون علائم این بیماری در مادر خفیف است، اما برای جنین خطرناک است.
تشخیص بیماری توکسوپلاسموز گربه و انسان
به دلیل علائم مختلفی که بیماری توکسوپلاسموز گربه دارد و به دلیل خصوصیات پاتوژنیک انگل، تشخیص بیماری در انسان و گربه به روشهای دقیق و پیشرفته نیاز دارد. در این بخش از مقاله روشهای تشخیص این بیماری را در گربه و انسان توضیح می‌دهیم.
تشخیص بیماری در انسان
در انسان، تشخیص بیماری توکسوپلاسموز با آزمایش خون امکان‌پذیر است. از این طریق آنتیبادیهای خاصی که علیه انگل فعالیت می‌کنند شناسایی می‌شود. این آزمایش‌ها انواع مختلفی دارند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- تست سرولوژیک
- تست MAT
- تست رنگ
به کمک این روشهای تشخیص، دامپزشک می‌تواند آنتیبادیهای «IgM» و «IgG» را شناسایی کند که اولی نشان‌دهنده عفونت تازه و دومی نشان‌دهنده عفونت کهنه است. در موارد خاص، نمونه‌برداری از بافت یا آزمایش‌هایی مانند PCR می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
تشخیص بیماری در گربه
در گربهها تشخیص بیماری از طریق مشاهده انگل در نمونه‌ها زیر میکروسکوپ انجام می‌شود. روش PCR هم یکی از دقیق‌ترین راه‌ها برای شناسایی اووسیت‌های انگل است. در کنار آن آزمایش‌های سرولوژیک نیز می‌تواند برای شناسایی آنتیبادیهای ضد توکسوپلاسموز کاربرد داشته باشد. وجود آنتی‌بادی به این معنی است که قبلاً یا به تازگی با مدفوع تماس ایجاد شده است، اما همیشه به معنی فعال بودن انگل نیست. گربهها معمولاً فقط برای چند هفته بعد از عفونت اولیه تخمهای خود را دفع می‌کنند و بعد از آن ایمنی ایجاد می‌شود.
در کل، تشخیص بیماری توکسوپلاسموز گربه به ترکیبی از روشهای سرولوژیک، مولکولی و میکروسکوپی نیاز دارد. در انسان آزمایش خون برای شناسایی آنتی‌بادی انجام می‌شود، اما در گربهها PCR مدفوع و مشاهده انگل زیر میکروسکوپ، به عنوان دو روش تشخیص کاربرد دارد. با تشخیص به‌موقع می‌توان جلوی پیشرفت بیماری را گرفت.
درمان بیماری توکسوپلاسموز گربه
توکسوپلاسموز گربه در بیشتر مواقع با تشخیص زودهنگام و درمان فوری مهار می‌شود. درمان باید بلافاصله بعد از تشخیص شروع شود و تا چند روز بعد از رفع کامل علائم هم ادامه دارد تا دامپزشک از بهبودی کامل گربه مطمئن شود.
داروهای مختلفی برای درمان این بیماری تجویز می‌شود که حتماً باید زیر نظر دامپزشک مصرف شود. اصلی‌ترین دارو آنتی‌بیوتیک کلیندامایسین است که علیه انگل فعالیت می‌کند. همچنین ممکن است در کنار آن به کورتیکواستروئیدها هم برای کاهش التهاب نیاز باشد.
برای جلوگیری از دهیدراته شدن بدن گربه که ممکن است بر اثر بی‌اشتهایی باشد یا به خاطر اسهال آب زیادی دفع کند، مایع‌درمانی روش کاربردی و مؤثری است. طول دوره درمان حدوداً بین ۲ تا ۶ هفته است و باید همه داروها طبق دستور دامپزشک به گربه داده شود.
در انسان نیز با توجه به شدت بیماری و وضعیت سیستم ایمنی بیمار، داروهای خاصی تجویز می‌شود که مهم‌ترین آنها «پریمتامین» (Pyrimethamine)، «سولفادیازین» (Sulfadiazine)، «کلیندامایسین» (Clindamycin) و «اسپیرامایسین» (Spiramycin) است. طول دوره درمان هم بین ۴ تا ۶ هفته خواهد بود. نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی ممکن است تا ۱۲ ماه تحت درمان با داروهای پریتامین، سولفادیازین و فولینیک اسید قرار بگیرند.
نکته مهم در رابطه با درمان بیماری این است که مراحل درمانی باید زیر نظر دامپزشک و با رعایت دقت کامل انجام شود، زیرا داروها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند. از زنان باردار هم باید بلافاصله آزمایش خون گرفته شود تا در صورت ابتلا درمان فوری شروع شود و به جنین سرایت نکند.
پیشگیری از ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز گربه
همان‌طور که اشاره شد، با رعایت برخی نکات بهداشتی می‌توانیم از انتقال این بیماری به گربه و انسان جلوگیری کنیم. در ادامه به این روش‌ها اشاره میکنیم.
- گربه را زیاد بیرون نبرید: اجازه ندهید گربه مدام به بیرون از خانه برود یا با سایر حیوانات بازی کند، زیرا حیوانات می‌توانند ناقل انگل باشند و باعث ابتلا به بیماری در گربه شوند.
- از مواد غذایی پخته استفاده کنید: از دادن گوشت خام یا نیم‌پز به گربه خودداری کنید، چون یکی از محیط‌‌های مناسب برای زندگی انگل است. غذای خشک یا کنسروی می‌تواند گزینه بهتری باشد.
- هنگام تمیز کردن جعبه خاک بهداشت را رعایت کنید: جعبه خاک گربه را هر روز تمیز کنید و تا حد ممکن این کار را به عهده زنان باردار با افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نگذارید. مدفوع تازه نمی‌تواند ناقل بیماری باشد، اما بعد از ۲ تا ۳ روز امکان فعال شدن آنها زیاد است.
- موهای اطراف مقعد گربه را تمیز کنید: کوتاه کردن و تمیز نگه داشتن اطراف مقعد گربه از چسبیدن مدفوع آلوده جلوگیری می‌کند و می‌تواند جلوی انتقال را بگیرد. حمام کردن گربه به طور منظم نیز به این امر کمک می‌کند.
- گربه خود را از تماس با گربههای خیابانی دور کنید: گربههای خیابانی ممکن است ناقل بیماری باشند. به همین دلیل باید مراقب باشید که گربه شما با سایر گربهها زیاد در تماس نباشد و حتی اگر با گربه خانگی بازی می‌کند، مطمئن شوید که ناقل بیماری نیست.
- برای بررسی وضعیت سلامت گربه به طور منظم به دامپزشک مراجعه کنید: گربهها باید مرتب معاینه شوند تا در صورت نیاز واکسیناسیون و انگل‌زدایی انجام شود. این مراقبت‌ها به پیشگیری از بیماری و حفظ سلامت گربه کمک می‌کند.
برای این‌که اطلاعات بهتری در رابطه با روشهای پیشگیری از این بیماری داشته باشید، می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر تمایلی ندارید که حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده‌ایم به برخی از سوالات رایج درباره بیماری توکسوپلاسموز گربه پاسخ دهیم.
آیا همه گربهها توکسوپلاسموز دارند؟
پاسخ این سوال منفی است. ابتلای گربه به این بیماری، به نوع و محل زندگی آنها بستگی دارد. گربه‌هایی که در فضای باز و عمومی مانند پانسیون نگهداری می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. در حالت کلی، بین ۲۰ تا ۶۰ درصد از گربهها ممکن است به این انگل آلوده شوند، اما بیشتر آنها علائم مشخصی ندارند و فقط برای مدت کوتاهی (کمتر از دو هفته) تخمهای انگل را دفع می‌کنند. گربههای خانگی که با گوشت پخته تغذیه می‌شوند و زیاد به مکان‌های عمومی نمی‌روند، کمتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
آیا تست توکسوپلاسموز قبل از بارداری لازم است؟
زنانی که با گربه در تماس هستند، حتماً باید قبل از بارداری تست توکسوپلاسموز بدهند. آزمایش خون با بررسی وجود آنتیبادیهای IgG و IgM در خون، مشخص می‌کنند که فرد قبلاً به انگل مبتلا شده و ایمنی دارد یا نه. اگر قبلاً مبتلا نشده باشد، حتماً باید طی دوران بارداری مراقبت‌های لازم را انجام دهد، چون هم سیستم ایمنی بدن مادر در دوران بارداری ضعیف است و احتمال انتقال انگل بیشتر است، و هم باعث ایجاد خطر برای جنین می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی کامل بیماری توکسوپلاسموز گربه پرداختیم و نکات مهمی را برای صاحبان گربه مطرح کردیم. ابتدا بیماری را تعریف کردیم و راه‌های انتقال آن را شرح دادیم. سپس با علائم آن آشنا شدیم و روشهای تشخیص را در انسان و گربه توضیح دادیم. همچنین به روشهای درمانی مؤثر برای گربه و انسان اشاره کردیم و راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری را شناختیم.
در مجموع، با رعایت نکات بهداشتی و تمیز کردن روزانه محل دستشویی گربه، همچنین با مصرف گوشت پخته و سبزیجات تمیز و شسته‌شده می‌توانیم جلوی ابتلا به این بیماری را بگیریم. آگاهی از روشهای پیشگیری و تشخیص به‌موقع می‌تواند به حفظ سلامت این حیوان خانگی کمک کند و از انتقال آن به انسان نیز جلوگیری کند.