کیسه مقعدی سگ (Anal Sacs) از دو غده تشکیل شده است که دو طرف مقعد قرار دارند. این دو غده در فعالیت‌های دستگاه گوارش تأثیر زیادی دارند و باعث سهولت در دفع مدفوع می‌شوند.
داخل کیسه‌های مقعدی مایعی هست که هر چند وقت یک بار همراه با تخلیه مدفوع از بدن سگ خارج میشود. اما در سگ‌های خانگی به دلیل تحرک کمتری که دارند، ممکن است این تخلیه انجام نشود یا به طور کامل انجام نشود.
در این حالت صاحب سگ میتواند آن‌ها را تخلیه کند یا از دامپزشک برای این کار کمک بگیرد. تخلیه نشدن بهموقع کیسه مقعدی باعث تجمع مایع، غلیظ و سفت شدن آن میشود و عوارضی مانند تورم، التهاب و عفونت کیسه مقعدی را به دنبال دارد.
اگر این عارضه بهموقع تشخیص داده نشود، در موارد حاد میتواند باعث انسداد کیسه مقعدی یا سرطان شود. در این مقاله اطلاعاتی درباره کیسه مقعدی، علت پر شدن مایع داخل کیسه و راه تخلیه آن به دست می‌آوریم و به مواردی چون تشخیص، درمان و پیشگیری اشاره می‌کنیم. برای این‌که چنین مشکلاتی برای حیوان خانگی به‌وجود نیاید، بهترین راه، مشاوره با دامپزشک است. به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت کمک بگیرید. علاوه بر این، اگر امکان مراجعه به کلینیک‌ها را نداشته باشید، این امکان وجود دارد که از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
کیسه مقعدی سگ چیست؟
برای این‌که بدانیم مشکلات کیسه مقعدی سگ چیست و چه را‌ه‌هایی برای درمان آن وجود دارد، اول از همه باید درباره آناتومی و عملکرد کیسه مقعدی اطلاعاتی به دست بیاوریم.
کیسه‌های مقعدی دو غده هستند که زیر پوست و در ناحیه مقعدی سگ قرار دارند. هم سگ ماده و هم سگ نر در هر طرف از مقعد خود یک کیسه مقعدی دارند. غدد چربی (Sebaceous Glands) در این کیسهها مایعی ذخیره می‌کنند که حیوانات از آن برای شناسایی اعضای گونه خود استفاده می‌کنند. این مایع بوی بدی دارد و وقتی حیوانات آن را از بدن خود خارج می‌کنند، به نوعی علامت‌گذاری می‌کنند و به جانوران دیگر هشدار می‌دهند که حق ورود به قلمروی آن‌ها را ندارند.
برخی از حیوانات مانند گرگ، خرس و سمور کیسه مقعدی دارند. سگ‌ها هم جزو حیواناتی هستند که دو کیسه مقعدی دارند. وقتی مایع داخل کیسه پر میشود، در حالت عادی با دفع مدفوع از بدن سگ خارج میشود. پس سگ‌ها به طور طبیعی و ارادی این مایع را تخلیه می‌کنند، اما گاهی این کار صورت نمی‌گیرد و مایع داخل کیسهها جمع میشود.
تجمع مایع داخل کیسه مقعدی باعث ایجاد مشکلاتی میشود که اگر بهموقع تشخیص داده نشود و تخلیه یا سایر روش‌های درمانی صورت نگیرد، مشکلات جدی‌تری برای سگ ایجاد خواهد کرد.
اگر به سلامتی سگ‌تان اهمیت می‌دهید، باید اطلاعات کاملی درباره کیسه مقعدی داشته باشید و بدانید که در صورت تخلیه نشدن مایع از چه روش‌هایی برای خارج کردن آن استفاده کنید.
مصرف غذای نامناسب باعث مسدود شدن کیسه مقعدی میشود. همچنین تخم انگل‌های سگ ممکن است به مجاری مقعدی فشار بیاورد و باعث مسدود شدن آن شود.
وقتی مایع تخلیه نشود، کیسه مقعد سفت و متورم میشود و سگ درد زیادی را تحمل می‌کند. به همین دلیل از دفع مدفوع خودداری می‌کند. خارج نشدن مدفوع از بدن سگ باعث ایجاد عفونت میشود و حتی ممکن است مسمومیت ایجاد کند.
با شیوع عفونت، مقعد سگ دچار خارش میشود و برای رفع این مشکل خودش را به زمین می‌کشد. هر موقع چنین علائمی را در سگ خود مشاهده کردید، بدانید که مشکلی در مقعد نا ناحیه اطراف آن وجود دارد. بنابراین، با تشخیص زودهنگام می‌توانید جلوی پیشرفت بیماری را بگیرید.
محل قرار گرفتن کیسه مقعدی سگ
اسفنکتر (Sphincter) عضله دایره‌ای‌شکل است که انقباض مجاری و منافذ بدن را در صورت باز با بسته شدن منفذ یا مجرا کنترل می‌کند. کیسه‌های مقعدی دو غده کوچک در دو طرف مقعد هستند و بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی قرار دارند. اگر عقربه‌‌های ساعت را در نظر بگیریم، این کیسهها دقیقاً در جای اعداد ۵ و ۷ ساعت قرار دارند. در تصویر زیر می‌توانید محل دقیق کیسه‌های مقعدی سگ را مشاهده کنید.
تصویر محل قرار گرفتن غدد مقعدی در سگ
کیسه مقعدی سگ محل تجمع مایعی بدبو است که بر اثر تحرک بیش از حد و تعقیب و گریز در سگ‌ها به طور خود به خود تخلیه میشود، اما در سگ‌های خانگی که به اندازه سگ‌های خیابانی جنب و جوش ندارند، ممکن است این تخلیه انجام نشود و برای این کار به کمک دامپزشک نیاز باشد.
سگ‌ها برای تعیین قلمروی خود این مایع بدبو را حین دفع مدفوع آزاد می‌کنند. اما این کیسهها را نباید با کیسه جمع‌آوری مدفوع اشتباه گرفت. کیسه مقعدی دقیقاً در جایی قرار گرفته که خیلی به مقعد نزدیک است. مایعی که داخل این کیسهها جمع میشود، به وسیله مجراهای داخل مقعد تخلیه میشود.
بوی این مایع در نژادهای مختلف سگ فرق دارد، اما بیشتر شبیه بوی ماهی گندیده است و دلیل تخلیه آن هم این است که اجازه ندهند حیوانات دیگری وارد قلمروی زندگی آن‌ها شود.
اگر این غده‌ها تخلیه نشوند، مایعی که داخل آن‌ها جمع میشود، به مرور زمان غلیظ و سفت میشود و تخلیه آن‌ها دشوار خواهد شد. همچنین باعث ایجاد عفونت میشود. پس بهتر است به طور مرتب کیسه‌های مقعدی را بررسی کرد تا اگر اندازه آن‌ها از حد معمول بزرگ‌تر شده باشد، برای تخلیه آن‌ها اقدام شود.
کیسه مقعدی نوعی غده داخلی است و نمی‌توان آن را در حالت عادی در بخش مقعدی بدن سگ مشاهده کرد. اما وقتی بزرگ یا متورم شوند، اندازه آن‌ها بزرگ میشود و باعث ایجاد مشکلاتی در سگ‌ها می‌شوند. با لمس کیسه‌های مقعدی اطراف ناحیه مقعد می‌توان متوجه پر شدن آن‌ها شد. در این مقاله به روش‌های تخلیه این کیسهها در مواقعی که سگ به طور ارادی نمی‌تواند این کار را انجام دهد اشاره می‌کنیم که یا توسط صاحب سگ یا دامپزشک انجام میشود.
ممکن است برای تشخیص متورم شدن این غده بخواهید از دامپزشک کمک بگیرید. در چنین مواردی، می‌توانید خدمات مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت کمک بگیرید. همچنین، در صورتی که نتوانید حیوان خانگی خود را برای معاینه به کلینک‌های دامپزشکی ببرید، می‌توانید از خدمات معاینه در منزل زی پت نیز بهره ببرید.
علت جمع شدن مایع در کیسه مقعدی
سگ‌های خانگی بیشتر با این مشکل مواجه می‌شوند. یعنی مایع داخل کیسه مقعدی تخلیه نمی‌شود و بر اثر تجمع مایع، ممکن است کیسه مقعدی دچار تورم، انسداد، التهاب، عفونت یا پارگی شود.
یکی از مهم‌ترین دلایل تجمع مایع در کیسه مقعدی کم‌تحرکی است. سگ‌های خانگی در مقایسه با سگ‌های خیابانی تحرک کمتری دارند و به همین دلیل با این عارضه بیشتر مواجه می‌شوند. اما عوامل دیگری هم در ایجاد این بیماری دخیل هستند که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید.
- کم‌تحرکی
- چاقی
- وارد شدن ضربه به کیسه مقعدی
- آلرژی غذایی یا دارویی
- عفونت مجاری خروجی غدد مقعدی
- رژیم غذایی نامناسب و کم‌آبی
- استرس
- بیماری‌های دستگاه گوارش
علائم پر شدن کیسه مقعدی سگ
برخلاف سگ‌هایی که سرطان کیسه مقعدی دارند و علائم سیستمیک بیشتری بروز می‌دهند، پر شدن، عفونت یا پارگی کیسه مقعدی معمولاً علائمی دارد که به همان نواحی مقعدی مربوط میشود. شایع‌ترین علائم پر شدن مایع کیسه مقعدی عبارت است از:
- کشیدن باسن و مقعد روی زمین
- لیس زدن مداوم دم و جویدن ناحیه زیر دم
- بوی غیرطبیعی و بدبو شبیه ماهی فاسد در اطراف مقعد و دم
- تورم یا برجستگی در نزدیکی مقعد
- زور زدن هنگام دفع مدفوع
- قرمزی پوست اطراف مقعد
- یبوست یا اسهال
- مدفوع بدشکل
- بی‌اشتهایی در سگ
- ترشحات خونی یا تیره روی مدفوع
- ترشحات چرکی و خونی در ناحیه مقعد
- زخم یا سوراخ کوچکی در نزدیکی مقعد
- ناله کردن سگ هنگام دفع به علت درد در ناحیه مقعد
- قرار دادن دم بین پاها
- نشستن مکرر یا عدم تمایل به نشستن
تشخیص کیسه مقعدی و درمان
معاینه فیزیکی بهترین راه تشخیص بیماری کیسه مقعدی سگ است. دامپزشک قبل از هر کاری، ابتدا با بررسی علائم بالینی وضعیت جسمی سگ را بررسی می‌کند، کیسه‌های مقعدی را لمس می‌کند و در صورت تشخیص علائم بیماری، برای درمان اقدام می‌کند.
خود شما هم به عنوان صاحب سگ باید به طور مرتب این معاینه را انجام دهید تا در صورت مشاهده هر مشکلی دامپزشک را در جریان قرار دهید. البته اگر هنگام لمس کیسه مقعدی سگ درد داشته باشد، معمولاً اجازه معاینه نمی‌دهد و باید در این شرایط حتماً از دامپزشک کمک بخواهید.
دامپزشک سوالاتی درباره علائم و سابقه بیماری در سگ از شما می‌پرسد. سپس سگ را معاینه می‌کند و از نظر شکل ظاهری، مقعد را بررسی می‌کند. همچنین به وضعیت بافت‌های اطراف مقعد دقت می‌کند و با لمس کیسه‌های مقعدی، معاینه را انجام می‌دهد.
اگر کیسهها پر شده باشند، دامپزشک نسبت به تخلیه آن‌ها اقدام می‌کند. در شرایطی که کیسه‌های مقعدی ملتهب و متورم شده باشند، ممکن است عمل تخلیه باعث درد و ناراحتی در سگ شود. هنگام تخلیه دامپزشک میتواند تشخیص دهد که مشکل از پر شدن کیسهها بوده است یا موارد دیگری مانند غلیظ شدن مایع، تخلیه ناقص یا عفونت کیسهها دخیل بوده است. بر اساس این تشخیص میتواند درمان را شروع کند.
درمان کیسه مقعدی سگ به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد. در برخی مواقع، غده‌ها را می‌توان به صورت دستی تخلیه کرد، اما گاهی این کار باید توسط دامپزشک انجام شود.
اگر بیماری کیسه مقعدی به دلیل مشکلاتی مانند آلرژی، چاقی یا عفونت پوست باشد، دامپزشک ممکن است توصیه‌هایی مبنی بر تغییر رژیم غذایی سگ و به طور کلی راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری داشته باشد. برای مثال، افزودن فیبر به رژیم غذایی یا استفاده از برخی مکمل‌ها مانند متاموسیل (Metamucil) میتواند در پیشگیری مؤثر باشد.
معاینه و چک‌آپ منظم تا حد زیادی از پیشرفته شدت بیماری جلوگیری و آن را کنترل می‌کند. اما در شرایط وخیم‌تر، یعنی هنگامی که مایع داخل کیسهها سفت و غلیظ شده است، ممکن است عفونت هم ایجاد شده باشد که برای درمان آن دامپزشک آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.
اگر آبسه یا پارگی کیسه مقعدی تشخیص داده شود، درمان‌های دیگری را برای آن در نظر می‌‌گیرند. یکی از این درمان‌ها داروهای ضد تورم غیر استروئیدی، مانند «کارپروفن» (Carprofen)، یا استروئیدی، مانند «پردنیزون» (Prednisone) است که دامپزشک برای سگ تجویز می‌کند.
در یک روند درمانی، ترکیب داروهای ضدمیکروبی و استروئیدی نیز تأثیرگذار بوده است و بهبودی کامل را به همراه داشته است.
اما در مواقعی که درمان به هیچ یک از داروهای فوق جواب نمی‌دهد، تخلیه مایع کیسه مقعدی با عمل جراحی تنها راه‌حل برای رفع این مشکل است. دامپزشک بعد از تخلیه، داخل غده‌ها را با داروهای ضدمیکروبی پر می‌کند تا عفونت به طور کامل از بین برود. عمل جراحی یا با بیهوشی کامل یا به صورت موضعی انجام میشود.
برای کاهش درد و جلوگیری از تورم از کمپرس آب ولرم استفاده می‌کنند و آن را روی کیسه مقعدی سگ قرار می‌دهند. در برخی موارد ممکن است دامپزشک از لیزر تراپی برای درمان استفاده کند، هم باعث کاهش درد میشود و هم خاصیت ضدالتهاب و تورم دارد.
اما در مرحله آخر و در شرایطی که کیسه مقعدی مشکلات حادی را برای سگ ایجاد کند و این عارضه مدام تکرار شود، یا در صورت تشخیص بیماری سرطان کیسه مقعدی، دامپزشک تصمیم می‌گیرد آن‌ها را طی یک عمل جراحی کلاً بردارد. با خارج کردن غده مقعدی از بدن سگ مشکل خاصی برای او پیش نمی‌آید و به زندگی عادی خود ادامه خواهد داد. هیچ تأثیری هم در طول عمر او نخواهد داشت.
راه تخلیه کیسه مقعدی سگ
تخلیه مایع کیسه مقعدی، در صورتی که خود سگ قادر به انجام آن نباشد، یا توسط صاحب سگ امکان‌پذیر است یا دامپزشک آن را انجام می‌دهد.
اگر تصمیم دارید در خانه این کار را انجام دهید، قبل از هر چیز لازم است وسایلی را فراهم کنید که شامل دستکش لاتکس، دستمال کاغذی و چند دستمال مرطوب برای تمیز کردن بعد از تخلیه است.
بعد از آن باید سگ را در وضعیت مناسبی برای تخلیه کیسه مقعدی قرار دهید. توله‌سگ‌ها را روی سطح بلندی مانند میز قرار دهید و زیرشان یک حوله بگذارید. برای سگ‌های بالغ می‌توانید این کار را روی زمین هم انجام دهید و یک حوله زیر آن‌ها قرار دهید. برای تخلیه کیسه مقعدی سگ بهتر است شخص دیگری هم در کنارتان باشد تا بتواند در صورت نیاز به شما کمک کند.
پس از آماده کردن شرایط برای تخلیه، مراحل زیر را انجام دهید.
- با یک دست دم سگ را رو به بالا نگه دارید.
- با دست دیگری که دستکش دارد، انگشت اشاره و شست را کمی پایین‌تر از مقعد و دو طرف کیسه مقعدی قرار دهید. دست‌تان حدود دو سه سانتی‌متر از مقعد فاصله داشته باشد.
- اطراف مقعد را لمس کنید و اگر برجستگی حس کردید، می‌توانید به این فکر کنید که شاید غده‌ها پر شده‌اند.
- آرام انگشتانتان را روی ناحیه برجسته به سمت داخل و بالا حرکت دهید و بدون این‌که فشاری ایجاد کنید، مایع را تخلیه کنید. حرکت رو به بالا باعث باز شدن کیسه مقعدی و خالی شدن آن‌ها میشود. درواقع شما با این کار فقط جریان خروج مایع را باز می‌کنید، نه این‌که فشار روی کیسه‌های مقعدی بیاورید. فشار آوردن باعث پارگی کیسه‌های مقعدی میشود.
- پس از این مرحله، مایعی بدبو از غده‌ها خارج میشود. اگر مایعی خارج نشد، جهت انگشتان خود را تغییر دهید و یک بار دیگر مرحله قبل را انجام دهید.
- محل تخلیه را با دستمال مرطوب تمیز کنید و رد مایع را از روی آن پاک کنید.
- مطمئن شوید که سگ بعد از تخلیه احساس درد یا ناراحتی نداشته باشد.
بهترین زمان تخلیه کیسه مقعدی
زمان تخلیه مایع کیسه مقعدی به علائمی بستگی دارد که سگ بروز می‌دهد. زمان پر شدن مایع در سگ‌ها متفاوت است و حتی مقدار تخلیه مایع هم در نژادهای مختلف فرق دارد. به همین دلیل نمی‌توان زمان دقیق و مشخصی را برای تخلیه در نظر گرفت.
معاینات منظم و لمس ناحیه اطراف مقعد توسط صاحب سگ به تشخیص بهموقع و زمان مناسب تخلیه کردن کمک می‌کند. وقتی اطراف ناحیه مقعد برجسته باشد یا با مشاهده هر گونه علائم تورم، قرمزی یا التهاب، در اسرع وقت باید تخلیه انجام شود.
در برنامه روزانه نظافت سگ، معاینه کیسه مقعدی را هم اضافه کنید. اما مراقب باشید که فقط زمانی تخلیه انجام شود که سگ واقعاً نیاز داشته باشد، یعنی زمانی که سگ علائم پر شدن مایع کیسه مقعدی را نشان داد. دست‌کاری کیسه مقعدی در شرایطی که نیازی به تخلیه نباشد، بیشتر باعث آسیب دیدن کیسه مقعدی و ناراحتی سگ میشود.
گاهی تشخیص زمان تخلیه کیسه مقعدی دشوار است و در این زمان، شاید بهترین راه، مراجعه به کلینیک‌های دامپزشکی است و به همین دلیل، بهره‌گیری از خدمات مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت نیز توصیه میشود. علاوه بر این، می‌توانید بدون مراجعه به کلینیک و با استفاده از خدمات ویزیت در منزل زی پت، این فرایند را دنبال کنید.
عوارض پر شدن کیسه مقعدی
کیسه مقعدی همان‌طور که اشاره شد، دو غده در نزدیک مقعد است که مایعی داخل آن جمع میشود. این مایع باید به طور مرتب تخلیه شود، اما در برخی مواقع سگ نمی‌تواند به طور ارادی آن را خارج کند و بیماری‌های مربوطه به همین دلیل ایجاد میشود.
در این بخش به شایع‌ترین عوارض کیسه مقعدی سگ اشاره می‌کنیم. جمع شدن مایع در کیسه مقعدی عوارض زیر را به دنبال دارد:
- سنگ کیسه مقعدی: در اثر جمع شدن مایع داخل کیسه مقعدی سگ، به مرور مایع سفت میشود و غلیظ شدن آن باعث ایجاد توده سفت و سنگی در کیسه مقعدی خواهد شد که تخلیه را با درد و مشکل همراه می‌کند.
- عفونت کیسه مقعدی: اگر غده‌ای که متورم و سفت شده است درمان نشود، ممکن است عفونت کند. علائم عفونت تورم، قرمزی و تخلیه مایع از سطح پوست است.
- آبسه کیسه مقعدی: در شرایط حاد، عفونتی که درمان نشده باشد، منجر به ایجاد آبسه میشود. در این حالت چرک یا عفونت در داخل غده جمع میشود و درد و ناراحتی شدیدی ایجاد می‌کند. بروز مشکلات پس از آن هم باعث نگرانی بیشتر خواهد شد.
- تغییرات رفتاری: سگ‌هایی که از مشکلات کیسه مقعدی رنج می‌برند، تغییرات رفتاری شدیدی را تجربه می‌کنند. ضعف و بی‌حالی، از دست رفتن اشتها، ناله کردن و بی‌قراری و تغییر در انجام برخی فعالیت‌های همیشگی از عوارض پر شدن کیسه مقعدی است.
- مزمن شدن بیماری: وقتی سگ نتواند مایع داخل کیسه را تخلیه کند و مدام برای تخلیه آن به دامپزشک مراجعه شود، این بیماری به یک عارضه مزمن تبدیل میشود و برای سگ ایجاد ناراحتی می‌کند.
- انسداد کیسه مقعدی: در صورتی که مایع داخل کیسه مقعدی سفت شود، ممکن است انسداد کیسه مقعدی رخ دهد و از علائم آن تورم است. حتی ممکن است ترشحات از سطح پوست خارج شود که حیوان باید بلافاصله تحت درمان قرار بگیرد.
- سرطان کیسه مقعدی: در موارد نادر، مزمن شدن بیماری و تکرار عوارض میتواند شرایط وخیم‌تری مانند سرطان را رقم بزند. تومورهای بدخیم باعث می‌شوند که غده آپروکرین کیسه مقعدی دچار آدنو کرسینوما شود که البته در سگ‌های مسن شایع‌تر است. اما در کل احتمال ابتلا به آن خیلی کم است.
جمع‌بندی
در این مقاله به مشکلات مربوط به کیسه مقعدی در سگ‌های خانگی اشاره کردیم. همچنین درباره علائم بیماری و پر شدن مایع داخل کیسه مقعدی توضیح دادیم و در ادامه روش تخلیه آن را بررسی کردیم.
به منظور جلوگیری از درگیر شدن با این مشکل نیز برخی از روش‌های پیشگیری را برشمردیم و به راه‌های تشخیص و درمان اشاره کردیم. در کل، معاینات منظم و تخلیه بهموقع از بروز مشکلات کیسه مقعدی جلوگیری می‌کند.
اما در صورت تشخیص بیماری بهتر است برای درمان اقدام کنید. از روش‌های خانگی مانند کمپرس آب ولرم و افزودن فیبر و کدوحلوایی به رژیم غذایی تا دارودرمانی و مصرف آنتی بیوتیک یا داروهای ترکیبی، همگی می‌توانند به بهبود این وضعیت کمک کنند.
در نهایت هم تا سه ماه لازم است به طور مرتب سگ را به کلینیک ببرید تا دامپزشک او را معاینه کند.