یکی از مسائل مهم در نگهداری از حیوانات خانگی، آگاهی از بیماری‌هایی است که ممکن است آن‌ها را مبتلا کند. با مراقبت، پیشگیری و تشخیص زودهنگام می‌توانیم جلوی پیشرفته شدن بیماری را بگیریم. از بیماریهای شایع در میان گربه‌های خانگی نوعی قارچ پوستی گربه است که به آن «درماتوفیتوز» گفته می‌شود.
لازم به ذکر است که علت ریزش موی سکه ای گربه همین قارچ است. این عارضه پوست، مو و ناخن گربه را درگیر میکند و بیشتر در گربه‌هایی دیده می‌شود که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
نکته مهم این است که بیماری پوستی در گربه می‌تواند به انسان نیز سرایت کند و عدم رعایت بهداشت یکی از مهم‌ترین دلایل آن است.
در این مقاله دلایل ابتلا به قارچ پوستی در گربه را بررسی می‌کنیم و با علائم آن آشنا می‌شویم. همچنین راه انتقال این بیماری به انسان، روشهای پیشگیری و درمان را توضیح می‌دهیم. پیش از ادامه مطلب لازم است یادآور شویم در صورتیکه نگران سلامت گربه یا حیوان خانگی خود هستید می‌توانید از خدمات مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید.
علت قارچ پوستی گربه
بیماریهای قارچی در دسته بیماریهای عفونی هستند و انواع مختلفی دارند. علت هر یک از این عفونت‌ها قارچی است که حیوان به آن مبتلا می‌شود.
برخی از این قارچ‌ها باعث ایجاد بیماری پوستی می‌شوند. شایع‌ترین آن، بیماری قارچ پوستی در گربه است که توسط قارچی به نام درماتوفیت (Dermatophyte) ایجاد می‌شود و به بیماری درماتوفیتوز (Dermatophytosis) یا کرم حلقوی (Ringworm) معروف است.
این عارضه پوست، مو و ناخن گربه را درگیر میکند، اما نوع پیشرفته آن می‌تواند به تمام اندامهای بدن سرایت کند.
دلایل متعددی در شیوع بیماری قارچ پوستی گربه سهیم هستند. مهم‌ترین آن بهداشت نامناسب است که خطر ابتلا به این بیماری عفونی را افزایش می‌دهد و ممکن است در موارد حاد، عفونت در کل بدن گسترش پیدا کند.
به علاوه، این بیماری در بچه‌گربه‌ها و گربه‌هایی با سیستم ایمنی ضعیف، بیشتر از سایر گربه‌های خانگی مشاهده می‌شود. بیماری قارچ پوستی در گربه از سه راه گوارش، تنفس و پوست منتقل می‌شود، یعنی از طریق بلعیدن، استنشاق و تماس پوستی. شایع‌ترین دلایل آن عبارتند از:
- تماس با خاک: همه قارچ‌ها عفونی نیستند، اما بیشتر گونه‌های بیماری‌زای آن‌ها در خاک زندگی می‌کنند و گربه از طریق تماس با خاک آن‌ها را به بدن خود منتقل میکند. وقتی گربه در محیط بیرون از خانه مانند پارک باشد، احتمال تماس با خاک زیاد است و اگر زخمی روی پوستش باشد یا سیستم ایمنی ضیفی داشته باشد، عفونت وارد بدنش خواهد شد.
- سستم ایمنی ضعیف: بچه‌گربه‌ها و گربه‌هایی که سابقه بیماریهای کبدی یا کلیوی دارند یا به تازگی دوران نقاهت را پشت سر گذاشته‌اند، سیستم ایمنی ضعیفی دارند و بیشتر از سایر گربه‌ها در معرض ابتلا به قارچ پوستی هستند. این مورد در رابطه با گربه‌ای که تازه وضع حمل کرده هم صدق میکند.
- بهداشت نامناسب: اگر محیط زندگی گربه تمیز نباشد یا در محیطهای آلوده بازی کند، احتمال ابتلا به قارچ پوستی بیشتر است. همچنین رعایت نکردن بهداشت مو و ناخن گربه به شیوع این بیماری کمک میکند.
- زخمهای پوستی: اگر روی پوست گربه زخمی مشاهده کردید، آن را ضدعفونی کنید و در صورت عمیق بودن زخم، حتماً به دامپزشک اطلاع دهید. گاهی این زخم‌ها عامل ورود باکتری و ویروس به بدن گربه است.
- تماس با سطوح و حیوانات آلوده: گربه‌ها حیوانات بازیگوشی هستند و مدام در حال بازی کردن و تماس با اشیا هستند. به همین دلیل زیاد در معرض ابتلا به بیماریهای پوستی یا ریوی قرار می‌‌‌گیرند که در نتیجه انتقال ویروس یا باکتری از این سطوح به بدن آن‌هاست. همچنین ممکن است از طریق تماس با گربه دیگر یا سگ آلوده به بیماری، انتقال پیدا کند.
- عوامل زیست‌محیطی: رطوبت زیاد و گرمای هوا به رشد قارچ‌ها و شیوع بیماریهای عفونی کمک میکند. اگر گربه در محیطی غیربهداشتی نگهداری شود یا با وسایل آلوده در تماس باشد، احتمال ابتلا به انواع عفونتهای قارچی افزایش می‌یابد.
- انتقال از طریق مدفوع حیوانات آلوده: این مورد بیشتر در مواقعی مشاهده می‌شود که گربه در مکان‌های عمومی دستشویی کند، مانند پارک یا جنگل. قارچ درماتوفیت بر روی مدفوع حیوانات هم می‌نشیند و اگر مدفوع تازه باشد و گربه در معرض آن قرار بگیرد، احتمال انتقال وجود دارد.
- انتقال از انسان: ممکن است این بیماری بر اثر انتقال از انسان به گربه ایجاد شود. در این حالت شخص به درماتوفیت مبتلا شده است و به دلیل رعایت نکردن بهداشت شخصی می‌تواند ناقل بیماری باشد. انتقال بیماری از انسان به حیوان آنتروپونوز (Anthroponosis) نام دارد که در نتیجه سرایت، حیوان خانگی را درگیر میکند.
علائم قارچ پوستی گربه
اگر قارچ پوستی در گربه در همان مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان سریع آن را درمان کرد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر در گربه‌تان، ممکن است او به درماتوفیتوز مبتلا شده باشد و بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید تا نسبت به درمان اقدام کند.
- ریزش موی سکه‌ای
- پوسته‌ریزی بدن
- تیرگی پوست
- کاهش وزن
- خستگی و ضعف
- کاهش تحرک
- مشکلات تنفسی
- اسهال و بی‌اشتهایی
- افزایش چربی پوست
- التهاب و قرمزی پوست
- خارش پوست
- تغییر شکل ناخن‌ها
- ترشحات غیرعادی پوست
- ضایعات گره‌ای مانند ندول یا کیست‌های زیرپوستی
- زخمهای پوستی
- عطسه‌‌های زیاد
شکل و عکس قارچ پوستی گربه
اگر بدانید که قارچ پوستی گربه چه شکلی دارد، در صورت ابتلای گربه، راحت‌تر و سریع‌تر می‌توانید آن را تشخیص دهید. در تصویر‌های زیر می‌توانید شکل ظاهری بیماری درماتوفیتوز را مشاهده کنید.
تصویر ۱ – ریزش موی سکه‌ای در گربه مبتلا به درماتوفیتوز
تصویر ۲ – ریزش موی سکه‌ای در پشت سر گربه به علت بیماری قارچ پوستی
تصویر ۳ – ریزش موی سکه‌ای در پای گربه
راه انتقال قارچ پوستی از گربه به انسان
متأسفانه برخی از بیماریهای عفونی بین گربه و انسان مشترک هستند. به همین دلیل صاحبان گربه‌های خانگی باید مراقب باشند که به این بیماری‌ها مبتلا نشوند.
بیماری قارچ پوستی گربه هم جزو آن دسته از عفونتهای قارچی است که در صورت ابتلای گربه، می‌تواند صاحب آن را نیز درگیر کند. شایع‌ترین راه انتقال این بیماری عفونی از گربه به انسان از طریق تماس مستقیم با حیوان مبتلا و با وسایلی است که گربه با آن‌ها بازی کرده و آلوده شده‌اند. اما راه‌های دیگری نیز برای انتقال این بیماری عفونی از گربه به انسان وجود دارد که در ادامه به همه آن‌ها اشاره کرده‌ایم.
۱. تماس مستقیم با گربه آلوده
همان‌طور که اشاره شد، شایع‌ترین نوع انتقال بیماری قارچ پوستی گربه به انسان از طریق تماس مستقیم با حیوان است. وقتی صاحب گربه او را بغل میکند یا به پوست و موی او دست می‌زند، قارچ درماتوفیت از پوست یا موی گربه به پوست و موی انسان منتقل می‌شود و در نتیجه انسان را هم آلوده میکند.
اگر گربه شما با گربه بیمار در تماس بوده است اما علائمی از بیماری را نشان نمی‌دهد، حتماً به معاینه و انجام آزمایش نیاز دارد.
۲. تماس غیرمستقیم از طریق وسایل آلوده
هر گونه تماس گربه با وسایل انسان و انسان با وسایل گربه می‌تواند به طور غیرمستقیم عامل انتقال این بیماری باشد. دلیل آن هم وجود قارچ پوستی روی وسایل آلوده بر اثر تماس گربه با آن‌ها است. به همین خاطر، این راه انتقال را غیرمستقیم می‌دانند، چون به طور مستقیم از خود گربه منتقل نمی‌شود، بلکه از طریق تماس با وسایلی منتقل می‌شود که گربه با آن‌ها تماس مستقیم داشته است.
اگر گربه شما گاهی در اتاق خواب و کنارتان می‌خوابد، در صورت ابتلا به بیماری درماتوفیتوز، او را تا زمان بهبودی کامل از اتاق‌تان دور کنید و به هیچ وجه اجازه ندهید به وسایل اتاق دست بزند یا با آن‌ها بازی کند. به علاوه، خودتان هم از محل بازی و وسایل او دوری کنید تا این بیماری به شما منتقل نشود.
در تصویر زیر می‌توانید شکل ظاهری این بیماری پوستی را در انسان مشاهده کنید.
بیماری درماتوفیتوز در انسان
۳. انتقال از محیط آلوده
محیط زندگی نقش بسیار زیادی در شیوع و انتقال قارچ عفونی دارد. بیماری قارچ پوستی در گربه به سرعت از طریق محیط می‌تواند به انسان سرایت کند. قارچ پوستی به شکل هاگ‌های ریز و مانند ذرات گرد و غبار در هوا پراکنده می‌شود و فضای خانه را پر میکند.
بنابراین ممکن است حتی بدون ارتباط مستقیم با حیوان آلوده به انسان منتقل شود. ازطرفی، گربه سالم هم می‌تواند ناقل بیماری باشد. یعنی می‌تواند هاگ‌های آلوده در محیط را به افراد سالم انتقال دهد این هاگ‌ها در هوا پراکنده هستند و ممکن است وارد سیستم تنفسی شوند. همچنین می‌توانند روی پوست و موی حیوان بنشینند و بر اثر تماس انسان با موی گربه، مبتلا شوند.
قرار گرفتن در محیطهای شلوغ مانند محل بازی گربه یا کلینیک دامپزشکی نیز خطر ابتلا به بیماری قارچ پوستی را افزایش می‌دهد.
۴. انتقال از طریق زخم یا خراش پوستی
هر نوع زخم یا خراش سطحی یا عمیق روی پوست انسان می‌تواند باعث انتقال سریع‌ترِ قارچ درماتوفیت شود. دو نوع عارضه پوستی باعث انتقال این بیماری به انسان می‌شود که عبارتند از:
- زخمهای باز: اگر شخصی بریدگی روی پوستش داشته باشد یا به هر دلیلی پوستش زخم شود، بسیار مستعد ابتلا به این بیماری است و بر اثر هر گونه تماس مستقیم یا غیرمستقیم، هاگ‌ها به سرعت از طریق زخم باز وارد بدنش می‌شوند.
- بیماریهای پوستی: افرادی که سابقه ناراحتی پوستی مانند اگزما دارند نیز بیشتر از بقیه در معرض انتقال بیماری قارچ پوستی هستند. در واقع خطر ابتلا به بیماریهای پوستی در این دسته از افراد، در مقایسه با افرادی که عارضه پوستی ندارند بالاتر است. پس باید بیشتر مراقب باشند.
برای این‌که خطر ابتلا به قارچ پوستی در انسان به حداقل برسد، موارد زیر را رعایت کنید:
- هر بار بعد از دست زدن به گربه‌ای که به قارچ پوستی مبتلا شده است، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- تا پایان دوره بیماری، از تماس مستقیم با گربه آلوده به بیماری حتی‌الامکان خودداری کنید.
- محل زندگی گربه و تمام وسایلی که با آن در ارتباط است را مدام ضدعفونی کنید.
- هنگام مالیدن لوسیون یا پماد به پوست بدن گربه خود، حتماً از دستکش استفاده کنید.
روش های پیشگیری
رعایت برخی از نکات بهداشتی و آگاهی از علت شیوع بیماری قارچ پوستی در گربه می‌تواند تا حد زیادی از ابتلا و شیوع بیماری جلوگیری کند. به منظور پیشگیری نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- رعایت نکات بهداشتی: یکی از روشهای پیشگیری و مراقبت گربه‌های از ابتلا به بیماریهای عفونت قارچی، تمیز نگه داشتن محیط زندگی و بهداشت شخصی آن‌هاست. مدام موهای گربه خود را شانه کنید تا از شر موهای اضافی یا شوره‌های بدن و سر راحت شود. پوست و مو بهترین جا برای رشد قارچ است. همچنین محل خواب و دستشویی گربه را مدام ضدعفونی کنید. اسباب‌بازی‌های او را هم مرتب بشویید تا احتمال ورود هر نوع باکتری، ویروس یا قارچ از طریق تماس با این وسایل به صفر برسد.
- چک‌آپ و معاینه مرتب: گربه باید هر چند وقت یک بار از نظر وضعیت جسمی چک‌آپ شود. مراقب واکسیناسیون گربه خود باشید و مطمئن شوید که سیستم ایمنی او به اندازه کافی قوی هست تا کمتر در معرض بیماریهای عفونی قرار بگیرد.
- دور کردن گربه از مکان‌های شلوغ: سعی کنید از قرار دادن گربه در محیطهای شلوغ برای مدت طولانی خودداری کنید، مگر در شرایطی که مجبور باشید. در این محیط‌ها احتمال انتقال بیماریهای عفونی و قارچ‌های پوستی بسیار زیاد است.
- اصلاح مو و ناخن گربه: به بهداشت مو و ناخن گربه خود اهمیت بدهید. موهای گربه را مرتب کوتاه کنید و ناخن‌هایش را بگیرید. قارچ درماتوفیت در اندام‌هایی رشد میکند که کراتین زیادی دارند. اگر بیشتر از یک گربه دارید، از شانه یا حوله یکسانی برای آن‌ها استفاده نکنید. وسایل شخصی گربه‌های خود را جدا کنید.
تشخیص قارچ پوستی گربه
برای تشخیص گربه مشکوک به قارچ پوستی، اغلب به بیش از یک آزمایش نیاز است. این آزمایش‌ها در فواصل زمانی مختلفی انجام می‌شود تا مراحل عفونت به طور کامل مورد بررسی قرار بگیرد.
یکی از روشهای تشخیص قارچ، معاینه با لامپ وود (Wood Lamp) است. این روش بری تشخیص ضایعات سرطانی نیز کاربرد دارد. برخی از قارچ‌ها زیر نور این لامپ به رنگ سبز طاهر می‌شوند و درماتوفیتوز قارچی یکی از آن‌هاست که به این روش تشخیص داده می‌شود.
معاینه گربه با لامپ وود
به منظور تشخیص وجود قارچ درماتوفیت روی پوست و موی گربه، معاینه میکروسکوپی و کشت قارچ نیز لازم است.
برای تأیید وجود قارچ در بدن گربه، نمونهبرداری یا بیوپسی انجام می‌شود. برای این کار، تکه‌ای از پوست بدن گربه برداشته و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا در صورت ابتلا، نوع عفونت قارچی تشخیص داده شود. برای نمونهبرداری، گربه بیهوش می‌شود و طی یک عمل جراحی سریع، نمونهبرداری از بافت صورت می‌گیرد.
به‌جز نمونهبرداری، از طریق ایجاد خراش عمیق در پوست گربه هم می‌توان عفونت قارچی و سایر عفونت‌ها را تشخیص داد. به این روش سیتولوژی (Cytology) گفته می‌شود.
درمان قارچ پوستی گربه
معمولاً درمان قارچ پوستی در گربه به صورت موضعی با تجویز پماد، لوسیون یا محلول صورت می‌گیرد که باید تا زمانی ادامه پیدا کند که تمام ظاهری علائم بیماری، مانند ریزش مو، خارش پوست و بدشکل شدن ناخن به طور کامل محو شود.
ازجمله محلول‌های موضعی که دامپزشک برای گربه تجویز میکند، محلول اسید سالیسیلیک (Salicylic Acid) و اسید آندسیلنیک (Undecylenic Acid) است.
همچنین استفاده از پمادهای ضدقارچ مانند کتوکونازول، مایکونازول و کلوتریمازول بعد از کوتاه کردن موهای گربه و مالیدن روی نواحی آلوده به قارچ می‌تواند باعث بهبودی شود.
استفاده از اسپری ضدقارچ حاوی کتوکونازول نیز می‌تواند تا حد زیادی باعث جلوگیری از پیشرفت بیماری شود. در مواقعی که گربه خارش یا التهاب دارد، مالیدن گیاه آلوئه‌ورا روی پوستش مؤثر است و باعث کاهش التهاب و قرمزی می‌شود.
اما از آنجا که این بیماری چند اندام را درگیر میکند، ممکن درمان موضعی به‌تنهایی جواب ندهد. به همین دلیل دامپزشک معمولاً درمان سیستمیک (درمان‌هایی که با عبور از جریان خون به سلول‌‌های بدن می‌رسند) را نیز امتحان میکند.
اما در موارد حاد و در شرایطی که کیست‌ها بزرگ شوند و به صورت ضایعات بزرگی روی پوست رشد کنند، باید گربه تحت عمل جراحی قرار بگیرد تا ندول‌‌ها تخلیه شوند.
واکسیناسیون هم به عنوان روشی برای مقاومت گربه‌ها به قارچ درماتوفیت به شمار می‌رود، اما چندان مؤثر نیست و البته در ایران هم نمی‌توان به راحتی آن را تهیه کرد.
به عنوان درمان خانگی، بلافاصله با مشاهده ریزش موی گربه، موهای او را کوتاه کنید. همچنین از شامپوهای ضدقارچ برای استحمام استفاده کنید تا زمانی که بهبودی کامل حاصل شود. در این شرایط پروسه درمان طولانی‌تر خواهد شد و ممکن است تا چند ماه ادامه پیدا کند.
روزی چند بار موهای گربه خود را شانه بزنید و محل خواب و هر وسیله‌ای که با آن تماس دارد را ضدعفونی کنید. پماد یا لوسیون ضدقارچ را در محل ریزش بمالید و برای این کار از دستکش استفاده کنید.
تا زمان بهبودی، گربه را به پارک یا باغ نبرید و از تماس او با گربه یا حیوانات دیگر خودداری کنید. همچنین بهتر است تا زمانی که گربه توسط پماد و محلول‌های ضدقارچ درمان می‌شود، مصرف شیر و داروهای آنتی اسید را متوقف کنید.
در صورت مشاهده علائم حادتر مانند تنگی نفس، بی‌حالی، اسهال یا ضایعات پوستی، حتماً دامپزشک را در جریان قرار دهید. همچنین در وصورت ضرورت می‌توانید از خدمات دامپزشک سیار زی پت استفاده کنید.
دوره درمان
دوره درمان قارچ پوستی در گربه بین ۲ تا ۳ ماه است، اما بر حسب شدت بیماری و روند درمان ممکن است بیشتر یا کمتر طول بکشد.
اگر این بیماری به ناحن و پنجه گربه سرایت کرده باشد، شاید بین ۶ ماه تا یک سال نیاز به درمان داشته باشد. این بیماری معمولاً در گربه‌هایی که موهای بلندتری دارند، بیشتر شایع است و روند بهبودی آن‌ها به زمان بیشتری نیاز خواهد داشت.
نکته مهم در دوره درمان این است که با بهبودی کامل هم نباید مصرف دارو را قطع کرد. بلکه باید تا سه هفته روند درمان را ادامه داد تا از برگشت بیماری به طور کامل جلوگیری شود.
جمع‌بندی
درماتوفیتوز یک بیماری قارچ پوستی گربه است که اندام‌هایی را درگیر میکند که کراتین زیادی دارند، مانند پوست، مو و ناخن. اما گاهی این عفونت قارچی به تمام اندامهای بدن سرایت میکند و در صورت مشاهده، بلافاصله باید برای درمان اقدام کرد.
دانستن علت بیماری، علائم، تشخیص زودهنگام و روشهای درمانی مؤثر می‌تواند جلوی پیشرفت آن را بگیرد و از انتقال آن به انسان نیز جلوگیری کند. در این مقاله، به مهم‌ترین دلایل درماتوفیتوز در گربه اشاره کردیم و درباره علائم این بیماری، روشهای تشخیص و درمان آن توضیحاتی دادیم.
همچنین به این نکته پرداختیم که این بیماری از سه راه گوارش، تنفس و پوست گربه را درگیر میکند و راه انتقال آن از طریق یک قارچ پوستی به نام درماتوفیت است.
برای درمان، دامپزشک معمولاً شامپوی ضدقارچ، لوسیون یا پماد موضعی تجویز میکند. در کنار آن، لازم است جای خواب و مکان بازی گربه یا هر جایی که با وسایلش در تماس است ضدعفونی شود تا با رعایت نکات بهداشتی از انتقال آن به صاحبش جلوگیری شود.