توکسوپلاسموز در گربه معمولاً بدون علامت است، اما وقتی علائم بروز می‌کند، اغلب شامل تب، بی‌حالی، کاهش اشتها، اسهال، مشکلات تنفسی و التهاب چشم است. این بیماری توسط انگلی به نام Toxoplasma Gondii ایجاد می‌شود و بیشتر در گربه‌های جوان یا گربه‌هایی با سیستم ایمنی ضعف شایع است. در این مقاله علائم توکسوپلاسموز در گربه را بررسی می‌کنیم.
همچنین به این سوال پاسخ می‌دهیم که دغدغه بسیاری از صاحبان گربه است: آیا توکسوپلاسموز از گربه به انسان هم سرایت می‌کند؟ در کنار آن به روش‌های تشخیص بیماری توسط دامپزشک، درمان و راه‌های مراقبت و پیشگیری از ابتلا به این بیماری در گربه‌ها اشاره خواهیم کرد. برای اطلاع بیشتر درباره علائم توکسوپلاسموز در گربه از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
علائم توکسوپلاسموز در گربه
همان‌طور که اشاره شد، توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) در ابتدا علائمی از خودش بروز نمی‌دهد. بنابراین گربه ممکن است سالم به نظر برسد، اما هم بیمار باشد و هم بدتر از آن، ناقل بیماری به گربه یا حتی انسان باشد. اما بعد از ظاهر شدن نشانه‌های بیماری، می‌توان آن را تشخیص داد و نسبت به درمان اقدام کرد. شایع‌تری علائم توکسوپلاسموز در گربه عبارتند از:
- تب مداوم یا متناوب
- بی‌حالی و کاهش انرژی
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- اسهال یا مدفوع بدبو
- مشکلات تنفسی خفیف تا شدید
- عدم تعادل هنگام راه رفتن و لرزش
- حساسیت به نور، ترشحات چشمی
اما در کنار این علائم، علائم دیگری هم مشاهده شده است که در ادامه و به طور جداگانه توضیح می‌دهیم. آگاهی از علائم بیماری در حیوانات خانگی، به‌ویژه توکسوپلاسموز که می‌تواند به انسان هم سرایت کند، اهمیت بسیار زیادی در پیشگیری و درمان به‌موقع دارد.
علائم عصبی
توکسوپلاسموز وقتی وارد سیستم عصبی مرکزی گربه شود، می‌تواند علائم بسیار شدیدی ایجاد کند. این وضعیت معمولاً در گربه‌هایی با سیستم ایمنی ضعیف دیده می‌شود، مانند گربه‌های مبتلا به FIV یا FeLV.
مهم‌ترین علائم عصبی توکسوپلاسموز در گربه عبارتند از:
- تشنج: از شایع‌ترین علائم است و نشان می‌دهد که انگل به مغز رسیده است. تشنج ممکن است کوتاه، طولانی یا پی در پی باشد.
- لرزش و رعشه عضلانی: گربه ممکن است بدون دلیل مشخص دچار لرزش شود.
- عدم هماهنگی در حرکت: گربه هنگام راه رفتن تلو تلو می‌خورد یا کنترلی روی راه رفتنش ندارد.
- فلج خفیف یا ضعف اندام‌ها: گربه دچار ضعف ناگهانی در پاها، کشیدن یکی از اندام‌ها روی زمین یا عدم توانایی در پریدن می‌شود.
- چرخیدنِ بی‌وقفه: گربه در یک جهت به صورت دایره‌ای می‌چرخد که نشانه مشکل عصبی است.
- کاهش واکنش‌های طبیعی: گیجی، نگاه کردن به شکل نامشخص و عدم واکنش به صدا از علائم این بیماری است.
انگل Toxoplasma gondii پس از فعال شدن، در بافت‌های عصبی کیست ایجاد می‌کند و باعث التهاب مغز و نخاع می‌شود. این حالت اورژانسی محسوب می‌شود و نیاز به مراجعه فوری به دامپزشک دارد.
علائم چشمی
توکسوپلاسموز یکی از بیماری‌هایی است که به شدت می‌تواند چشم گربه را درگیر کند. به این مورد معمولاً کمتر اشاره شده است، اما موضوع مهمی است و باید بررسی شود. شایع‌ترین علائم چشمی این بیماری عبارتند از:
- التهاب داخل چشم (Uveitis)
- تاری دید و کاهش بینایی
- ترشح چشمی
- کدر شدن قرنیه یا تغییر رنگ چشم
- بزرگ یا کوچک شدن غیرطبیعی مردمک‌ها
- دوبینی یا حرکات غیرطبیعی چشم
التهاب چشمی اگر درمان نشود، باعث بروز مشکلاتی مانند می‌تواند چسبندگی عدسی، افزایش فشار چشم (گلوکوم) و کاهش دائمی بینایی شود. بنابراین هر تغییری در ظاهر چشم که با تب و بی‌حالی همراه است، باید جدی گرفته شود.
علائم ریوی و تنفسی
مشکلات ریوی وقتی رخ می‌دهد که انگل باعث التهاب شدید در ریه‌ها شود. این حالت معمولاً در گربه‌هایی با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر دیده می‌شود. مهم‌ترین علائم تنفسی توکسوپلاسموز در گربه عبارتند از:
- سرفه (از نوع خشک یا مرطوب)
- تنگی نفس
- تنفس با دهان باز (نشان‌دهنده مشکل حاد تنفسی)
- نفس نفس زدن
- خس‌خس سینه یا صداهای غیرعادی هنگام نفس کشیدن
- کاهش اکسیژن و کبودی لثه (در موارد حاد)
چرخه زندگی انگل توکسوپلاسموز در گربه
اووسیست (Oocyst) در گربه، شکلی از انگل توکسوپلاسما است که به صورت غیرفعال از طریق مدفوع دفع می‌شود و پس از گذشت یک تا پنج روز، محیط را آلوده می‌کند. این اووسیست‌ها می‌توانند گربه‌های دیگر، پستانداران از جمله انسان و پرندگان را آلوده کنند، اما اگر مدفوع گربه به سرعت و به درستی جمع‌آوری و حذف شود، خطر انتقال بیماری به حداقل می‌رسد.
وقتی اووسیست‌ها وارد بدن می‌شوند، انگل در مرحله فعال به نام تاکی‌زوئیت رشد می‌کند. تاکی‌زوئیت‌ها (Tachyzoites) مرحله تکثیر سریع انگل هستند که باعث انتشار آن در بافت‌های مختلف بدن می‌شوند و مسئول بروز علائم اولیه بیماری در گربه‌ها هستند. بعد از مدتی، تاکی‌زوئیت‌ها به کیست‌های بافتی مقاوم تبدیل می‌شوند که در بدن باقی می‌مانند.
در تصویر زیر می‌توانید چرخه زندگی توکسوپلاسموز را مشاهده کنید.
چرخه زندگی توکسوپلاسموز
تفاوت علائم توکسوپلاسموز در گربه‌های بالغ و بچه‌گربه‌ها
علائم توکسوپلاسموز در گربه‌های بالغ و بچه‌گربه‌ها تفاوت قابل‌توجهی دارد و این تفاوت بیشتر به توان سیستم ایمنی آن‌ها برمی‌گردد. گربه‌های بالغ و سالم، معمولاً پس از ابتلا به این انگل، یا هیچ علائمی بروز نمی‌دهند یا فقط نشانه‌های خفیفی دارند. سیستم ایمنی آن‌ها به سرعت جلوی گسترش انگل را می‌گیرد و به همین دلیل در بسیاری از موارد بیماری در مرحله پنهان باقی می‌ماند. اگر هم نشانه‌هایی دیده شود، شامل بی‌حالی، کم‌اشتهایی یا تب خفیف است.
در مقابل، بچه‌گربه‌ها، به‌ویژه نوزادان یا آن‌هایی که از مادر آلوده متولد شده‌اند، آسیب‌پذیرتر هستند. بدن آن‌ها هنوز توانایی کافی برای مقابله با عفونت را ندارد و به همین دلیل، بیماری در این گروه شدیدتر و سریع‌تر بروز می‌کند. علائم در بچه‌گربه‌ها شامل موارد زیر است:
- تب شدید
- مشکلات تنفسی
- ضعف شدید
- کمبود وزن
- علائم عصبی مانند تشنج یا عدم تعادل
- اختلالات کبدی
- خطر مرگ
در کل، گربه‌های بالغ اغلب علائم بسیار خفیفی دارند یا بدون علائم هستند، اما بچه‌گربه‌ها با نشانه‌های شدیدتری مواجه می‌شوند. به همین دلیل، توجه به وضعیت سلامتی بچه‌گربه‌ها و مراجعه فوری به دامپزشک در صورت مشاهده کوچک‌ترین علائم اهمیت بسیار زیادی دارد.
آیا توکسوپلاسموز برای انسان خطر دارد؟
بر اساس مطالعات انجام‌شده، توکسوپلاسموز می‌تواند برای انسان خطرناک باشد اما شدت آن به وضعیت سیستم ایمنی فرد بستگی دارد. در بیشتر افراد سالم، ابتلا به انگل معمولاً علائم مشخصی ایجاد نمی‌کند و اغلب حتی فرد متوجه آلوده شدن خود نمی‌شود. در برخی موارد، علائم شبیه سرماخوردگی یا آنفولانزا است مانند تب، سردرد، درد عضلات، تورم غدد لنفاوی و گاهی بثورات پوستی.
خطر اصلی متوجه زنان باردار و افراد با سیستم ایمنی ضعیف است. در زنان باردار، انگل می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود و باعث سقط جنین یا ناهنجاری‌های مادرزادی شود. در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مانند مبتلایان به ویروس HIV، بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی یا در فهرست دریافت پیوند هستند، توکسوپلاسموز می‌تواند فعال شود و باعث بیماری‌های شدید شود. در این افراد، انگل ممکن است بافت‌های مختلفی از جمله چشم، مغز و ریه‌ها را درگیر کند.
اکثر افراد سالم نیاز به درمان خاصی ندارند، اما افراد در گروه‌های پرخطر باید تحت نظارت و درمان دارویی قرار گیرند. در مجموع، توکسوپلاسموز برای افراد سالم معمولاً خفیف و بدون علامت است، اما برای زنان باردار و افرادی با ضعف سیستم ایمنی می‌تواند عوارض شدید و خطرناکی ایجاد کند.
راه های انتقال توکسوپلاسموز به انسان
انسان‌ها از چند طریق به توکسوپلاسموز آلوده می‌شوند. یکی از رایج‌ترین راه‌ها، خوردن غذا یا نوشیدن آب، یا به طور تصادفی بلعیدن خاکی است که با مدفوع گربه آلوده شده باشد.
راه دیگر ابتلا، مصرف گوشت خام یا نیم‌پز حیوانات آلوده است، به ویژه گوشت خوک، بره یا شکار وحشی که با انگل توکسوپلاسموز آلوده شده‌اند.
همچنین، انگل می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود، در صورتی که مادر قبل از بارداری یا در دوران بارداری به انگل آلوده شود. این نوع انتقال باعث عفونت جنین و عوارض جدی می‌شود.
چگونه علائم توکسوپلاسموز در گربه را تشخیص دهیم؟
تشخیص علائم بیماری معمولاً بر اساس پرونده پزشکی گربه، علائم بالینی و نتایج آزمایش خون انجام می‌شود. آزمایش خون برای اندازه‌گیری دو نوع آنتی‌بادی IgG و IgM علیه Toxoplasma gondii می‌تواند وضعیت عفونت را مشخص کند.
اگر سطح IgG بالا باشد، نشان می‌دهد که گربه قبلاً به انگل آلوده شده است و به احتمال زیاد ایمنی پیدا کرده و اووسیست دفع نمی‌کند. پس این گربه دیگر منبع خطر برای سایر حیوانات نیست. اما سطح بالای IgM علامت عفونت فعال است و نبودِ هر گونه آنتی‌بادی نشان می‌دهد که گربه مستعد ابتلا است و در صورت آلوده شدن، تا دو هفته پس از عفونت، اووسیست دفع خواهد کرد.
مشاهده اووسیست در مدفوع به‌تنهایی روش قابل‌اطمینانی برای تشخیص نیست، زیرا ظاهر آن‌ها شبیه اووسیست‌های انگل‌های دیگر است و گربه‌ها اغلب هنگام بروز علائم بیماری اووسیست دفع نمی‌کنند. تشخیص قطعی نیاز به بررسی نمونه‌های بافتی زیر میکروسکوپ دارد تا تغییرات بافتی و حضور «تاکی‌زوئیت‌ها» مشخص شود.
درمان علائم توکسوپلاسموز در گربه
درمان معمولاً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک کلیندامایسین است و در مواردی که التهاب چشم یا سیستم عصبی مرکزی شدید باشد، ممکن است کورتیکواستروئید نیز تجویز شود. درمان باید بلافاصله پس از تشخیص شروع شود و تا چند روز پس از رفع کامل علائم ادامه داشته باشد
در بیماری‌های حاد، درمان بر اساس سطح بالای IgM شروع می‌شود و اگر ظرف دو تا سه روز بهبود مشاهده نشود، احتمال بازبینی تشخیص وجود دارد.
پیش‌آگهی بیماری توکسوپلاسموز
پیش‌آگهی بستگی به اندام‌ها یا سیستم‌های درگیر، فاصله زمانی بین ابتلا و شروع درمان، و پاسخ اولیه گربه به درمان دارد. گربه‌هایی که علائم عصبی یا چشمی دارند معمولاً پاسخ کندتری به درمان نشان می‌دهند، اما اگر علائم ظرف دو تا سه روز پس از شروع درمان بهبود یابند، پیش‌آگهی مثبت است. گربه‌هایی که کبد یا ریه‌هایشان درگیر شده است، معمولاً پیش‌آگهی ضعیف‌تری دارند.
پیشگیری از توکسوپلاسموز در گربه
برای کاهش احتمال ابتلای گربه‌ها به توکسوپلاسموز، باید هم از تماس گربه با اووسیست‌های آلوده جلوگیری کنیم و هم مانع انتشار این اووسیست‌ها در محیط شویم. بهترین راه این است که گربه فقط از غذاهای پخته، مرطوب یا خشک تجاری استفاده کند، زیرا حرارت، کیست‌های توکسوپلاسما را غیرفعال می‌کند.
همچنین اجازه ندهید گربه گوشت خام یا شکارهایی مثل موش بخورد و او را از محل نگهداری دام‌ها یا انبارهای مواد غذایی دور نگه دارید.
گربه‌ها فقط برای مدت کوتاهی انگل را دفع می‌کنند، بنابراین احتمال این‌که انسان از گربه خودش آلوده شود بسیار کم است. داشتن گربه به معنی افزایش احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز نیست.
از آنجا که اووسیست‌ها حداقل ۲۴ ساعت بعد از دفع آلوده می‌شوند، تمیز کردن روزانه جعبه خاک با دستکش و شست‌وشوی دست‌ها، احتمال ابتلا را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
لمس کردن گربه آلوده معمولاً خطری ندارد، چون انگل روی مو نمی‌ماند. انتقال از طریق گاز گرفتن یا چنگ زدن هم بسیار بعید است. گربه‌های خانگی که شکار نمی‌کنند و گوشت خام نمی‌خورند، معمولاً آلوده نمی‌شوند.
درواقع، احتمال آلوده شدن انسان از گوشت نیم‌پز، گوشت خام، و میوه‌ها و سبزیجات نشسته بسیار بیشتر از تماس با مدفوع گربه است. کار در باغچه یا باغبانی نیز در صورتی که خاک با مدفوع گربه آلوده شده باشد، خطرناک است، اما استفاده از دستکش و شستن دست‌ها بعد از کار، این خطر را کاهش می‌دهد.
اگر می‌خواهید سایر روش‌های پیشگیری از توکسوپلاسموز در گربه را بشناسید، می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت بهره ببرید.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
بیشترین نگرانی درباره توکسوپلاسموز مربوط به زنان باردار و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف است. آلودگی مادر باردار می‌تواند جنین را درگیر کند. حدود یک‌سوم تا نیمی از نوزادان مادران مبتلا، دچار عفونت می‌شوند. بیشتر مادران و نوزادان علامتی از بیماری بروز نمی‌دهند، اما بسیاری از این کودکان بعدها ممکن است دچار مشکلاتی مانند موارد زیر شوند:
- کاهش بینایی
- کاهش شنوایی
- عقب‌ماندگی ذهنی
- و در موارد شدید، عوارض جانبی خطرناک
در افرادی با سابقه نقص ایمنی یا مبتلایان به ویروس HIV، توکسوپلاسموز می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند موارد زیر شود:
- تورم غدد لنفاوی
- مشکلات چشمی و عصبی
- بیماری‌های تنفسی
- مشکلات قلبی
در این گروه‌ها، احتمال عود بیماری بالا است و خطر مرگ و میر نیز افزایش می‌یابد. برای همین، سال‌ها توصیه می‌شد که زنان باردار و بیماران با سیستم ایمنی ضعیف از گربه دوری کنند. اما امروزه این را می‌دانیم که با رعایت بهداشت، تمیز کردن روزانه جعبه خاک، پرهیز از مصرف گوشت خام و شستن دست‌ها، زندگی کنار گربه برای این افراد هم ایمن است.
نکات مهم پیشگیری برای زنان باردار
برای این‌که زنان باردار با خیال راحت کنار گربه زندگی کنند، کافی است چند نکته ساده اما بسیار مهم را رعایت کنند تا احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز تقریباً به صفر برسد.
- جعبه خاک گربه را خودتان تمیز نکنید. اگر مجبورید، حتماً دستکش بپوشید و بعد دست‌ها را بشویید.
- گوشت نیم‌پز نخورید. اصلی‌ترین راه انتقال توکسوپلاسموز به انسان، غذاهای خام یا نیم‌پز است نه گربه‌ها.
- میوه و سبزی را کاملاً بشویید. احتمال آلودگی از طریق خاک وجود دارد.
- هنگام باغبانی یا تماس با خاک، حتماً از دستکش استفاده کنید.
- به گربه گوشت خام ندهید.
- تماس عادی با گربه مانند نوازش یا بغل کردن خطری ندارد و باعث انتقال نمی‌شود.
- گربه‌های داخل منزل که شکار نمی‌کنند، تقریباً هیچ خطری برای زنان باردار ندارند.
سوالات رایج درباره علائم توکسوپلاسموز در گربه
در این بخش به برخی از سوالات رایج در خصوص علائم توکسوپلاسموز در گربه اشاره کرده‌ایم.
۱. آیا توکسوپلاسموز باعث تغییرات رفتاری ناگهانی در گربه می‌شود؟
گاهی انگل می‌تواند سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد و باعث بی‌قراری، گوشه‌گیری یا پرخاشگری شود.
۲. آیا کاهش وزن بدون دلیل مشخص از علائم توکسوپلاسموز است؟
کاهش وزن ممکن است به دلیل تأثیر انگل بر جذب مواد مغذی یا بی‌اشتهایی گربه رخ دهد.
۳. آیا تب خفیف نشانه توکسوپلاسموز در گربه‌ها است؟
تب خفیف یا مداوم همراه با بی‌حالی یا ضعف عمومی می‌تواند علامتی از عفونت باشد.
برای اطلاع بیشتر درباره سایر سوالات رایج، این امکان وجود دارد که از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی علائم توکسوپلاسموز در گربه پرداختیم و توضیح دادیم که انگل چگونه از طریق اووسیست‌ها و تاکی‌زوئیت‌ها در بدن گربه تکثیر می‌شود و می‌تواند به انسان منتقل شود. همچنین به علائم شایع مانند تب، بی‌حالی، کاهش اشتها، مشکلات گوارشی و تنفسی و حساسیت چشمی اشاره کردیم تا صاحبان گربه بتوانند به‌موقع بیماری را تشخیص دهند.
روش‌های تشخیص، درمان با کلیندامایسین و پیش‌آگهی بیماری را نیز بررسی کردیم و بر اهمیت مراقبت ویژه برای زنان باردار و افرادی با ضعف سیستم ایمنی تأکید کردیم. رعایت تغذیه مناسب، بهداشت جعبه خاک و جمع‌آوری سریع مدفوع، از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری هستند که سلامت گربه و سایر اعضای خانواده را تضمین می‌کنند.