شپش سگ نوعی انگل کوچک و خارجی است که روی پوست و موی سگ زندگی میکند و از خون حیوان تغذیه میکند. این انگل باعث خارش شدید و تحریک پوست می‌شود و گاهی عامل بروز مشکلات پوستی ثانویه است. این بیماری علائم مختلفی دارد که شایع‌ترین آن خارش مداوم و لیس زدن بیش از حد ناحیه آلوده است. همچنین اگر درمان نشود، ممکن است باعث ریزش مو، قرمزی یا التهاب پوست شود.
در این مقاله علائم شپش سگ را بررسی می‌کنیم و به راههای انتقال، روشهای تشخیص و درمان بیماری اشاره خواهیم کرد. همچنین نحوه پیشگیری از ابتلا به این انگل را بررسی می‌کنیم. شپش سگ معمولاً به انسان منتقل نمی‌شود، اما تماس مستقیم و طولانی با حیوان آلوده ممکن است باعث تحریک پوست انسان شود. برای اطلاع بیشتر درباره شپش سگ می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
شپش سگ چیست؟
«شپش سگ» (Dog Lice) نوعی انگل پوستی شایع در سگ‌ها است که می‌تواند سلامت و آسایش حیوان را تحت تأثیر قرار دهد. این انگل‌ها، موجودات کوچک و خون‌خواری هستند که عمدتاً روی پوست و موهای سگ زندگی می‌کنند و با تغذیه از خون حیوان، باعث خارش، التهاب و ضعف جسمانی در سگ می‌شوند. از نظر علمی، شپشها به دو دسته مکنده خون و جونده پوست تقسیم می‌شوند و هر نوع ویژگی‌ها و تأثیرات خاص خود را بر حیوان دارد.
تفاوت شپش سگ با شپش سایر حیوانات در خاص بودن میزبان آن‌ها است. شپشها معمولاً به گونه خاصی از حیوانات وابسته‌اند و شپش سگ فقط روی سگ‌ها زندگی میکند و توانایی زنده ماندن طولانی روی سایر حیوانات یا انسان را ندارد. این ویژگی باعث می‌شود که درمان و پیشگیری آن بر اساس زندگی و رفتار سگ تنظیم شود.
چرخه زندگی شپش سگ
چرخه زندگی شپش سگ شامل سه مرحله اصلی است:
- تخم (Nit)
- لارو (Nymph)
- شپش بالغ
چرخه زندگی شپش سگ
شپش ماده تخم‌های خود را لای موهای سگ می‌‌ریزد و پس از چند روز لاروها خارج می‌شوند و به تدریج به شپشهای بالغ تبدیل می‌شوند. شپشهای بالغ قادر به تولید مثل و ادامه چرخه هستند و به همین دلیل درمان کامل شامل از بین بردن شپشها و تخم‌ها لازم است. آشنایی با چرخه زندگی شپش به صاحبان سگ کمک میکند که با دقت بیشتری نسبت به درمان و پیشگیری اقدام کنند و از بازگشت انگل جلوگیری شود.
شپش سگ چه شکلی است؟
شپش سگ حشره‌ای بسیار کوچک است که ویژگی‌های ظاهری آن شامل موارد زیر است:
- شش پا دارد.
- بدون بال است.
- با چشم غیرمسلح هم می‌توان آن را دید، به‌ویژه اگر سگ موهایش کوتاه باشد.
- طول بدن شپشها بین ۱ تا ۲ میلی‌متر است.
- رنگ آن‌ها از زرد کمرنگ تا قهوه‌ای روش متغیر است.
- اغلب در اطراف سر و گردن یافت می‌شوند.
شپش سگ
نحوه تغذیه شپش سگ از بدن میزبان
شپشها به دو روش زیر از بدن سگ تغذیه می‌کنند:
- یا با مکیدن خون
- با جویدن پوسته و بافت پوست
شپش سگ معمولاً راه دوم را برای تغذیه انتخاب میکند که با پوسته‌ریزی همراه است و می‌توان وجود آن‌ها را تأیید کرد. البته اگر دقیق نگاه کنید می‌توانید خود شپش و لارو آن‌ها را نیز ببینید.
انواع شپش سگ
شپش سگ را بر حسب نوع تغذیه‌اش از میزبان به دو دسته زیر تقسیم می‌کنند:
- شپشهای جونده (Chewing Lice)
- شپشهای مکنده (Sucking Lice)
انواع شپش سگ
۱. شپشهای جونده
همان‌طور که اشاره شد، شپشهای جونده از پوسته و بافت سلول‌های پوست سگ تغذیه می‌کنند. سایر ویژگی‌های این شپشها را در ادامه فهرست کرده‌ایم.
- سر پهن و صاف دارند.
- دهان آن‌ها برای جویدن طراحی شده است.
- بیشتر در اطراف گوش‌ها، گردن و پشت سگ دیده می‌شوند.
- از سلول‌های مرده پوست و ترشحات سطحی تغذیه می‌کنند.
۲. شپشهای مکنده
شپشهای مکنده از خون میزبان تغذیه می‌کنند. تشخیص این شپشها با بررسی ویژگی‌های زیر امکان‌پذیر است:
- سر باریک‌تر و دهانی نوک‌تیز دارند که برای مکیدن خون استفاده می‌شود.
- معمولاً رنگ‌شان تیره‌تر از شپشهای جونده است.
- بیشتر در نواحی نرم و نازک پوست مانند شکم، ران و زیر گردن یافت می‌شوند.
دلایل ابتلا به شپش سگ
فقط یک گونه شپش وجود دارد که سگ‌ها را آلوده میکند و نام علمی آن «Felicola Subrostrata» است. شپشها می‌توانند از طریق تماس مستقیم با سایر سگ‌ها یا از طریق تماس با وسایل آلوده مانند برس‌های آرایشی، شانه یا پتو منتقل شوند.
شپشها معمولاً به یک گونه خاصی محدود هستند و از گونه‌ای به گونه دیگر منتقل نمی‌شوند. یعنی شما نمی‌توانید از سگ‌ها شپش بگیرید و سگ شما هم نمی‌تواند شپشهای مخصوص انسان را از شما بگیرد.
شپش سگ چگونه منتقل می شود؟
شپش سگ عمدتاً از طریق تماس مستقیم با سگهای آلوده منتقل می‌شود و همچنین می‌تواند از طریق استفاده مشترک از وسایل آلوده به شپش مانند موارد زیر منتقل شود:
- تخت‌ها و محل‌های خواب سگ
- ابزارهای آرایشی و شانه‌ها
- حمل‌کننده‌های سگ
- اسباب‌بازی‌ها و سایر وسایل شخصی سگ
سگهای داخل خانه که به بهداشت خود اهمیت می‌دهند، به ندرت به شپش مبتلا می‌شوند. این مشکل بیشتر در سگ‌هایی دیده می‌شود که در شرایط خاصی زندگی می‌کنند، مانند موارد زیر:
- سگهای ولگرد یا بدون صاحب
- سگ‌هایی که در محیط‌های شلوغ و پرجمعیت زندگی می‌کنند.
- سگهای مسن یا بیمار که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
- سگ‌هایی که به نظافت خود توجه نمی‌کنند.
این وضعیت نشان می‌دهد که رعایت بهداشت و محیط زندگی مناسب نقش بسیار مهمی در پیشگیری از ابتلا به شپش دارد.
برای اطلاع بیشتر درباره نحوه انتقال شپش سگ می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
علائم شپش سگ
شایع‌ترین علائم شپش سگ را در دو دسته زیر قرار می‌دهیم:
- علائم پوستی
- علائم فیزیکی و رفتاری
۱. علائم پوستی
شپش سگ اولین تأثیر خودش را روی پوست حیوان نشان می‌دهد و صاحب این حیوان خانگی با بررسی مداوم پوست سگ و دقت به هر نوع تغییری در ظاهر آن، می‌تواند علائم اولیه را تشخیص دهد. مهم‌ترین علائم پوستی شپش سگ را در مورد زیر خلاصه کرده‌ایم:
- خارش شدید و مداوم: سگ مدام بدنش را لیس می‌زند یا با پنجه می‌خاراند که ممکن است باعث ایجاد زخم‌های سطحی و تحریک پوست شود.
- قرمزی پوست و التهاب: در نواحی مختلف بدن، به ویژه گردن، پشت گوش و پشت بدن قرمز می‌شود که نشان‌دهنده واکنش پوست به نیش شپش است.
- ظاهر شدن دانه‌های سفید یا پوسته‌های ریز: این دانه‌های سفید همان تخم‌های شپش است و به راحتی با چشم غیرمسلح می‌توان آن‌ها را دید.
علائم فوق به صاحبان کمک می‌کنند تا به سرعت مشکل را شناسایی کنند و نسبت به درمان به‌موقع اقدام کنند.
۲. تغییرات فیزیکی و رفتاری
شپش سگ علاوه بر ایجاد علائم پوستی، می‌تواند رفتار و وضعیت جسمانی سگ را نیز تغییر دهد و ناراحتی و ضعف جسمانی به همراه داشته باشد. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لیس زدن و کندن بیش از حد پوست: سگ به طور مداوم پوست خود را می‌لیسد یا می‌خاراند که ممکن است موجب آسیب دیدن مو و پوست شود.
- ریزش غیرطبیعی مو: اغلب در نواحی که شپش بیشتر فعالیت دارد، مانند پشت گردن و پشت گوش‌ها، ریزش مو مشاهده می‌شود که می‌تواند از نوع ریزش موی سکه‌ای باشد.
- کم‌خونی و ضعف جسمانی: در طولانی مدت یا در موارد شدید، شپشها با تغذیه کردن از خون سگ باعث کاهش انرژی، ضعف و کم‌خونی می‌شوند.
همه این علائم نشان‌دهنده شدت آلودگی هستند و باید برای درمان آن‌ها به‌موقع اقدام کرد. در بخش بعدی به راههای تشخیص شپش سگ می‌پردازیم تا به عنوان صاحب این حیوان خانگی، بتوانید در صورت مشاهده، سریع‌‌تر نسبت به درمان اقدام کنید.
در نظر داشته باشید که همه این علائم ضرورتاً به معنای وجود انگل پوستی مانند شپش نیست. گاهی ممکن است سگ بر اثر آلرژی برخی از این علائم را بروز دهد. به همین خاطر تشخیص دقیق توسط دامپزشک نقش مؤثری در روند بهبود و نوع درمان دارد.
تشخیص شپش سگ (روش‌ها و نکات کاربردی)
تشخیص شپش سگ یکی از مراحل مهم در مراقبت از سلامت حیوانات خانگی است و معمولاً با بررسی دقیق پوست و موی سگ انجام می‌شود. این انگل‌های کوچک، بالغ، شش پا و بدون بال هستند و با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده هستند، به‌ویژه در سگ‌هایی که موهای کوتاه دارند.
شپشهای بالغ بدن پهن و مسطحی دارند که باعث می‌شود حرکت آن‌ها روی موها راحت باشد و بتوانند به سرعت در سطح پوست جابه‌جا شوند.
یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها برای تشخیص، تخم‌های شپش است. این تخم‌ها به ساقه مو چسبیده‌اند و به شکل دانه‌های کوچک سفید یا زرد کمرنگ دیده می‌شوند. برخلاف پوسته‌های عادی، تخم‌ها به مو می‌چسبند و با تکان دادن یا شانه زدن ساده جدا نمی‌شوند، بنابراین در صورت مشاهده آن‌ها می‌توان مطمئن شد که سگ آلودگی به شپش دارد.
برای تشخیص دقیق، دامپزشکان معمولاً از شانه مخصوص کک و شپش استفاده می‌کنند تا تخم‌ها و شپشهای زنده از موها جدا شوند و بهتر دیده شوند. بررسی نواحی از بدن مانند گردن، پشت گوش‌ها، پشت بدن و زیر بغل نیز مهم است، زیرا این مناطق محل تجمع شپشها هستند.
البته بررسی علائم ظاهری کافی نیست چون ممکن است برخی مشکلات پوستی دیگر مانند آلرژی یا خشکی پوست نیز شباهت‌هایی با علائم شپش داشته باشند. بنابراین، تشخیص درست توسط دامپزشک، همراه با بررسی میکروسکوپی یا شانه زدن عمیق موها، بهترین روش برای تشخیص شپش و تعیین شدت آلودگی است.
تشخیص به‌موقع هم روند درمان را کوتاه‌تر میکند، هم از انتقال انگل به سایر حیوانات خانگی جلوگیری میکند.
درمان شپش سگ
از آنجا که برای سگ‌ها و گربه‌های خانگی به طور گسترده و ماهانه از داروهای ضد کک، کنه و شپش استفاده می‌شود، آلودگی آن‌ها در مقایسه با حیوانات خیابانی به مراتب کمتر است. بیشترین آمار ابتلا به شپش در سگهای بیماری، مسن، ولگرد یا خیابانی دیده می‌شود.
برای درمان شپش معمولاً از داروهای ضد انگل استفاده می‌شود. شانه کردن موهای سگ با استفاده از شانه مخصوص نیز به روند درمان کمک میکند. روشهای درمان شپش سگ را در ادامه به‌ترتیب توضیح داده‌ایم.
۱. کوتاه کردن موهای گره‌خورده
در موارد شدید، موهای گره‌خورده یا به‌هم‌چسبیده باید کوتاه شوند، زیرا شپشها و تخم‌هایشان به این موها چسبیده‌اند و جدا کردن‌شان دشوار است.
۲. استفاده از شانه مخصوص کک
شانه کردن موها با شانه کک به خارج کردن شپشهای زنده یا مرده کمک میکند، اما این روش تخم‌ها را از بین نمی‌برد. پس از استفاده، شانه را حداقل ۱۰ دقیقه در آب مخلوط با شامپوی ضد انگل یا حشره‌کش قرار دهید.
شانه ضد شپش
۳. درمان با داروهای ضد انگل
داروهای زیر به عنوان محصولات درمانی موضعی برای درمان شپش سگ‌ها استفاده می‌شود:
- «فیپرونیل» Fipronil
- «ایمیداکلوپرید» Imidaclopr
- «سلامکتین» Selamectin
- «پرمترین» Permethrin
این ترکیبات اغلب در محصولات ضد انگل خارجی نظیر اسپری، شامپو، قرص ضد انگل یا قطره پشت گردن برای از بین بردن شپش، کک و کنه سگ‌ها استفاده می‌شوند. قبل از مصرف هر دارویی باید با دامپزشک مشورت کنید تا بر اساس سن، نژاد و وضعیت سلامتی سگ، داروی مناسب را برای او در نظر بگیرد.
نکته: بسیاری از این داروها برای گربه‌ها سمی هستند، پس اگر در خانه گربه دارید، با احتیاط از آن‌ها استفاده کنید.
۴. تکرار مراحل درمانی
داروهای موضعی یا شامپوها، شپشهای بالغ و نیمف‌ها را از بین می‌برند، اما روی تخم‌ها تأثیری ندارند. بنابراین لازم است درمان را در فواصل منظم به مدت حداقل یک ماه تکرار کنید.
اگر چند سگ دارید، همه آن‌ها باید درمان شوند و سگ آلوده و وسایلش باید تا ۴ هفته از دیگر حیوانات جدا نگه داشته شود.
۵. ضدعفونی محیط و وسایل سگ
تمام وسایل مانند تخت، لباس، قلاده، پتو و اسباب‌بازی‌ها را با آب داغ بشویید و محل خواب و استراحت سگ را کاملاً تمیز کنید تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود. گاهی دامپزشکان توصیه می‌کنند وسایل آرایش و برس‌ها را هم عوض کنید، چون جدا کردن تخم‌های چسبناک از آن‌ها کار بسیار سختی است.
۶. بهبود وضعیت کلی سگ
شپش معمولاً در سگ‌هایی دیده می‌شود که در شرایط غیربهداشتی یا با تغذیه نامناسب زندگی می‌کنند. بنابراین با رعایت رژیم غذایی مناسب، نظافت مستمر و تمیز نگهداشتن محیط زندگی سگ می‌توانید از عود شپش جلوگیری کنید و سلامت عمومی او را بهبود بخشید.
درمان شپش سگ با استفاده از مواد طبیعی
استفاده از مواد طبیعی برای درمان آلودگی‌های شدید چندان مؤثر نیست، اما می‌توان از آن‌ها برای برداشتن شپشها و تخم‌های مرده استفاده کرد. همچنین، برای پیشگیری بلندمدت و حفظ بهداشت حیوان، گزینه درمان با مواد طبیعی مناسب است.
هنگام شانه زدن موهای سگ برای بیرون آوردن تخم‌ها و شپشهای مرده، می‌توانید از وازلین یا ژل مو استفاده کنید تا شانه راحت‌تر لای موها حرکت کند.
برای جدا کردن تخم شپشها، از سرکه سیب استفاده کنید. خاصیت اسیدی سرکه، حالت چسبندگی تخم‌ها را از بین می‌برد و با حل شدن در محلول، جدا کردن آن‌ها آسان‌تر می‌شود. برای این کار، به مقدار مساوی سرکه سیب و آب را با هم مخلوط کنید و در یک بطری اسپری بریزید. سپس این محلول را روی موهای سگ اسپری کنید.
روغن اسطوخودوس (Lavender oil) شپشهای زنده را از بین می‌برد، اما بر روی تخم‌ها تأثیری ندارد. در کل، استفاده منظم از روغن اسطوخودوس و مالیدن آن روی بدن سگ می‌تواند جلوی آلودگی مجدد به شپش را بگیرد.
اما اگر آلودگی شدید است یا حیوان دچار خارش، زخم یا ریزش مو شده است، بهتر است حتماً به دامپزشک مراجعه کنید تا درمان دارویی مناسب، مانند قطره یا اسپری ضد انگل تجویز شود.
پیشگیری از ابتلا به شپش سگ
پیشگیری و کنترل سایر انگل‌های سگ مانند کک، کنه و کرم‌ها نقش مهمی در جلوگیری از ابتلا به شپش دارد و به سلامت عمومی سگ کمک میکند. بنابراین توصیه می‌شود با دامپزشک درباره انواع انگل‌ها و روشهای کنترل آن‌ها مشورت کنید.
اگر سگ شما زمان زیادی را در فضای باز می‌گذراند و ممکن است با سگهای دیگر تماس داشته باشد، مراجعه منظم به دامپزشک برای بررسی انگل‌های خارجی مانند شپش اهمیت پیدا میکند. پیشگیری و درمان به‌موقع به سگ و صاحب او کمک میکند تا این روزهای ناخوشایند را تجربه نکنند و سگ کیفیت زندگی بهتری داشته باشد.
اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد نحوه پیشگیری از ابتلا به این شپش داشته باشید، می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر تمایلی ندارید که حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
سوالات متداول
در این بخش به برخی از پرسش‌های رایج در رابطه با شپش سگ پاسخ داده‌ایم.
۱. آیا شپش سگ به انسان منتقل می‌شود؟
شپش سگ معمولاً ویژه سگ‌ها است و زندگی خود را بر روی بدن آن‌ها سپری میکند، بنابراین انتقال آن به انسان به ندرت رخ می‌دهد. اما در تماس مستقیم و طولانی با سگ آلوده، ممکن است شپشها برای مدت کوتاهی روی پوست انسان حضور پیدا کنند، ولی قادر به زنده ماندن و تولید مثل بر روی بدن انسان نیستند.
۲. تفاوت شپش و کک چیست؟
شپشها کوچک، سفید یا خاکستری و کند هستند، اما کک‌ها ریز و قهوه‌ای هستند و بسیار سریع حرکت می‌کنند. شپشها باعث خارش مداوم، التهاب و نقاط سفید روی مو می‌شوند، اما کک‌ها خارش پراکنده، جوش‌های قرمز و لکه‌های خون ایجاد می‌کنند. درمان شپش با شامپو و قطره ضد شپش و تمیز کردن محیط است، اما برای از بین بردن کک، علاوه بر دارو باید محیط هم به طور کامل تمیز شود.
برای تشخیص تفاوت بین شپش و کک می‌توان از نظر ظاهر مقایسه کرد:
- شپشها از بغل پهن و از بالا باریک هستند، انگار زیر یک کتاب له شده‌اند.
- کک‌ها از بغل باریک و از بالا ضخیم هستند، انگار بین دو کتاب عمودی له شده‌اند.
۳. چند روز طول می کشد تا شپش درمان شود؟
معمولاً درمان شپش با شامپو یا قطره ضد شپش بین ۷ تا ۱۴ روز طول می‌کشد. در موارد شدید، ممکن است دوره درمان تکرار شود تا تخم‌ها نیز از بین بروند. تمیز کردن محیط و وسایل سگ نیز برای جلوگیری از عود بیماری اهمیت زیادی دارد.
جمع‌بندی
شپش سگ یک انگل پوستی کوچک اما آزاردهنده است که باعث خارش، التهاب، ریزش مو و ناراحتی شدید در حیوان می‌شود. این انگل معمولاً در سگ‌هایی دیده می‌شود که بهداشت ضعیفی دارند یا در محیط‌های شلوغ و آلوده زندگی می‌کنند.
شپشها در دو نوع جونده و مکنده وجود دارند و هر دو می‌توانند سلامت پوست و موی سگ را به خطر بیندازند.
برای درمان، معمولاً از داروهای ضد انگل موضعی استفاده می‌شود. علاوه بر درمان دارویی، شانه زدن موها، کوتاه کردن موهای گره‌خورده، شست‌وشوی وسایل سگ با آب داغ و ضدعفونی محیط نقش مهمی در حذف کامل شپش و تخم‌های آن دارند.
در موارد خفیف، می‌توان از درمان‌های طبیعی و خانگی مانند محلول سرکه سیب و روغن اسطوخودوس برای کاهش آلودگی استفاده کرد، اما در موارد حاد، حتماً باید با دامپزشک مشورت کنید.
در مجموع، رعایت بهداشت، تغذیه مناسب و معاینه روزانه بدن سگ بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به شپش و حفظ سلامت حیوان خانگی است.