توله‌سگ‌ها بعد از دو هفته چشم باز می‌کنند و می‌شنوند. در این مدت به مراقبت کامل نیاز دارند. گاهی ممکن است مادر توله‌سگ به دلایل مختلفی مانند بیماری، جدا شدن از توله، مرگ یا ناتوانی در شیردهی نتواند کنار نوزاد خود باشد. در این شرایط، شما به عنوان صاحب سگ نقش حیاتی مادر را ایفا می‌کنید. پس لازم است بدانید که چطور از این توله‌سگ مراقبت کنید تا زنده بماند و رشد سالمی داشته باشد. در این مقاله، مراحل نگهداری توله سگ بدون مادر را توضیح میدهیم.
هفتههای اول زندگی برای توله‌سگ‌ها بسیار حساس و تعیین‌کننده است. اشتباهات ساده‌ای مانند تغذیه نادرست، دمای نامناسب یا تأخیر در واکنش به علائم بیماری می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به توله وارد کند. اما نگران نباشید. در این مقاله به شما یاد میدهیم که چگونه از توله‌سگی که بدون مادر مانده مراقبت کنید و مرحله به مرحله توضیح میدهیم. برای اطلاع بیشتر درباره نحوه نگهداری توله سگ بدون مادر می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
اصول اولیه نگهداری توله سگ بدون مادر
توله‌سگ‌ها هنگام تولد، به‌ویژه نژادهای بزرگ، در مقایسه با بسیاری از پستانداران دیگر نابالغ‌تر هستند. شیر مادر نقش مهمی در رشد آنها دارد و کمک می‌کند تا بعد از تغذیه داخل رحم مادر، به خوردن غذای جامد عادت کند. وقتی توله‌سگ‌ها از شیر مادر تغذیه می‌کنند، سلامت و رشد آنها تحت تأثیر چند عامل مهم قرار می‌گیرد که عبارتند از:
- تغذیه مادر در دوران بارداری و اوایل شیردهی
- سلامت جسمی و رفتار آرام مادر
- مراقبت مناسب از تولهها در روزهای اول
چند روز اول، مادر آغوز تولید می‌کند، یعنی شیر اولیه‌ای که سرشار از پروتئین و عوامل تقویت‌کننده سیستم ایمنی است. آغوز کمک می‌کند تا بدن توله‌سگ‌ها در برابر بیماری‌‌ها مقاوم‌تر باشد. تا حد امکان، توله‌سگ‌ها باید از شیر مادر تغذیه کنند، چون این شیر تمام مواد مغذی لازم برای رشد و سلامت آنها را تأمین می‌کند.
اگر مادر به هر دلیلی قادر به شیر دادن یا مراقبت از توله‌هایش نباشد، این تولهها یتیم حساب می‌شوند (Orphaned Puppies) و باید برای زنده ماندن نیازهای آنها تأمین شود. این نیازها شامل موارد زیر است:
- گرما و رطوبت مناسب
- تغذیه درست
- کمک به دفع ادرار و مدفوع
- محیط تمیز
- روابط اجتماعی ساده
با مراقبت دقیق و توجه کافی، بیشتر تولهسگهای یتیم می‌توانند به خوبی رشد کنند. استفاده از یک دفترچه‌یادداشت برای ثبت اطلاعاتی مانند زمان تغذیه، وزن و وضعیت عمومی تولهها می‌تواند در پیگیری روند رشدشان تأثیر مفیدی داشته باشد.
قبل از این‌که روش نگهداری توله سگ بدون مادر را به صورت گام به گام توضیح دهیم، باید بدانیم که توله سگ چه ویژگی‌هایی دارد و تا چه سنی می‌توانیم او را توله‌سگ بدانیم.
توله سگ و مراحل رشد آن
توله سگ (Puppy) به سگ‌هایی گفته می‌شود که از زمان تولد تا حدود ۱۲ تا ۱۸ ماهگی را شامل می‌شوند. این دوره به چهار مرحله زیر تقسیم می‌شود:
- مرحله نوزادی: از تولد تا حدود ۲ هفتگی، توله‌سگ کاملاً وابسته به مادر است و هم چشمانش بسته است و هم گوش‌هایش نمی‌شنود.
- مرحله انتقالی: از ۲ تا ۴ هفتگی، توله‌سگ شروع به باز کردن چشم‌هایش می‌کند و شنوایی‌اش را به دست می‌آورد. در نتیجه نسبت به محیط اطرافش حساس‌تر خواهد شد.
- مرحله اجتماعی شدن: از ۴ تا ۱۲ هفتگی، توله‌سگ تعامل اجتماعی با مادر، خواهر و برادر‌ها، و انسانها را یاد می‌گیرد و رشد ذهنی و جسمی سریعی دارد.
- مرحله نوجوانی: از ۳ ماهگی تا حدود ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، توله‌سگ کم‌کم به یک سگ بالغ تبدیل می‌شود.
تغذیه توله سگ بدون مادر
توله‌سگ‌هایی که بدون مادر مانده‌اند، به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند. در روزها و هفتههای اول زندگی، شیر مادر مهم‌ترین منبع تغذیه است که هم نیازهای غذایی توله‌سگ را تأمین می‌کند، هم آنتی‌بادی‌هایی را به بدن او منتقل می‌کند که در تقویت سیستم ایمنی‌اش مؤثر است. در نبود مادر، صاحب توله‌سگ باید با دقت و با داشتن اطلاعات کافی جایگزین مناسبی برای این شیر فراهم کند. در ادامه این مقاله، به مهم‌ترین نکات تغذیه‌ای برای نگهداری توله سگ بدون مادر اشاره می‌کنیم.
انتخاب شیر جایگزین مناسب
پیشنهاد می‌شود از شیرهای شرکتی که مخصوص توله‌سگ‌ها تهیه شده است، استفاده کنید. این محصولات به طور خاص برای رفع نیازهای غذایی آنها تولید شده‌اند و حاوی ترکیب مناسبی از چربی، ویتامین و مواد معدنی هستند.
بهتر است از دستورالعمل تغذیه تولهسگهای از شیر گرفته شده (Weaned Puppies) پیروی شود، چون نیازهای دقیق تولهسگهای شیرده به طور کامل مشخص نشده است.
روش تغذیه توله سگ با شیشه یا سرنگ
شیر دادن به توله‌سگ یا با شیشه انجام می‌شود یا با سرنگ وارد دهانش می‌شود. برای شیر دادن نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- شیر جایگزین را طبق دستور کارخانه و با آب ولرم مخلوط کنید. شیر خیلی داغ یا سرد باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌شود.
- از سرنگ یا شیشه شیر مخصوص توله‌سگ برای تغذیه استفاده کنید، چون تولههای خیلی کوچک خودشان نمی‌توانند شیر بخورند.
- بعد از هر وعده، شکم توله‌سگ را آرام ماساژ دهید تا دفع راحت‌تر انجام شود، چون تولهسگهای خیلی کوچک خودشان نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
- محل تغذیه باید گرم، تمیز و ساکت باشد تا توله دچار استرس نشود و احساس امنیت کند.
- رشد و وزن تولهها را مرتب کنترل کنید و در صورت کاهش وزن یا بیماری، حتماً با دامپزشک مشورت کنید.
جدول زمان‌بندی غذایی توله سگ
تغذیه منظم و مناسب برای تولهسگهای یتیم بسیار مهم است، چون بدن نحیف آنها به مایعات و مواد مغذی نیاز دارد و باید به‌موقع و به مقدار کافی دریافت کنند تا رشد خوبی داشته باشند و سیستم ایمنی آنها قوی شود. رعایت جدول زمان‌بندی و مقدار تغذیه کمک می‌کند تا از مشکلاتی مانند سوء‌تغذیه یا کم‌آبی جلوگیری شود.
در این بخش جدول زمان‌بندی و مقدار تغذیه تولهسگهای یتیم را در اختیار شما قرار داده‌ایم تا به عنوان صاحب سگ، با دانستن این اطلاعات و به کار بردن آنها بتوانید مسیر رشد بهترین را برای توله‌سگ خود داشته باشید.
| جدول زمان‌بندی غذایی توله‌سگ | ||
| سن توله‌سگ | تعداد دفعات تغذیه در روز | مقدار شیر جایگزین هر وعده |
| ۱ تا ۲ هفته | ۸ تا ۱۲ بار | ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر |
| ۳ تا ۴ هفته | ۶ تا ۸ بار | ۲۰ تا ۳۰ میلی‌لیتر |
| ۴ تا ۶ هفته | ۴ تا ۶ بار | ۳۰ تا ۵۰ میلی‌لیتر |
در ادامه به برخی از نکات مهم در رابطه با جدول غذایی فوق برای سنین مختلف توله‌سگ دقت کنید.
- ۱ تا ۲ هفته: شیر باید ولرم و تازه باشد. بعد از هر وعده توله‌سگ باید از نظر دفع بررسی شود.
- ۳ تا ۴ هفته: به مرور می‌توان حجم شیر را افزایش داد و از غذای نیمه‌جامد استفاده کرد.
- ۴ تا ۶ هفته: ادامه تغذیه با شیر جایگزین همراه با غذای نرم و قابل‌هضم امکان‌پذیر است.
برای دریافت اطلاعات تغذیه‌ای بیشتر می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
مراقبت های بهداشتی و پزشکی
برای نگهداری توله سگ بدون مادر باید به مسائل بهداشتی آنها دقت زیادی داشته باشید تا از سلامت و رشد مناسب آنها اطمینان پیدا کنید. برای حفظ بهداشت توله‌سگ‌ها، نکات زیر را رعایت کنید:
- شیشه‌ها و سرشیشه‌ها را بعد از هر بار استفاده بشویید و برای ضدعفونی آنها را در آب به مدت چند دقیقه بجوشانید.
- هیچ‌وقت بیشتر از مقداری که طی ۲۴ ساعت مصرف می‌شود، شیر جایگزین تهیه نکنید و همیشه آن را در یخچال نگه دارید.
- اگر شیر جایگزین بیش از یک ساعت در دمای اتاق بماند، باید آن را دور بریزید.
- هفته‌ای یک یا دو بار توله‌سگ را با یک پارچه مرطوب به آرامی تمیز کنید.
- محیطی که توله‌سگ در آن نگهداری می‌شود، باید تمیز، گرم و ایمن باشد.
حفظ گرمای بدن توله سگ
حفظ دمای بدن تولهسگهای بدون مادر، یکی از مهم‌ترین مسائل مراقبتی است، زیرا آنها در هفتههای اول زندگی قادر به تنظیم دمای بدن خود نیستند و بدون مادر، در معرض افت دما یا هیپوترمی (Hypothermia) قرار می‌‌گیرند. دمای محیط در هفته اول باید بین ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد باشد و به مرور در هفتههای بعدی کاهش یابد.
برای گرم نگه داشت توله‌سگ می‌توان از پد حرارتی، بطری آب گرم یا لامپ گرمایی استفاده کرد. محل خواب آنها باید خشک باشد و در معرض جریان هوا قرار نگیرد.
علائمی مانند سرد بودن بدن، بی‌حالی و ناتوانی در شیر خوردن، هشدار جدی هستند. گرما دادن باید به صورت تدریجی انجام شود تا توله دچار شوک حرارتی نشود. مراقبت شبانه و کنترل دمای محیط هم اهمیت زیادی دارد.
تمیز نگه داشتن توله سگ
توله‌سگ بدون مادر به مراقبت کامل بهداشتی نیاز دارد، چون نمی‌تواند خودش را تمیز کند. بعد از هر بار دفع، باید با پارچه نرم و مرطوب، بدن او را تمیز کنید. این کار هم به بهداشت کمک می‌کند و هم باعث تحریک توله‌سگ برای دفع بعدی می‌شود.
ظروف تغذیه مانند شیشه و سرنگ باید بعد از هر بار استفاده شسته و جوشانده شوند. محل خواب توله هم باید خشک، نرم و تمیز باشد و مرتب تعویض شود. پیشنهاد نمی‌کنیم توله‌سگ را به حمام ببرید، در صورت آلودگی شدید یا تجویز کامل، که البته بعد از ۶ ماهگی باید انجام شود.
واکسیناسیون و پیشگیری از بیماری
تولهسگهای بدون مادر در برابر بیماری‌های ویروسی بسیار آسیب‌پذیرند. واکسیناسیون اولیه باید بعد از ۶ هفتگی شروع شود و در هفتههای ۹ و ۱۲ ادامه پیدا کند. واکسن‌هایی مانند دیستمپر، پاروا و هپاتیت برای توله‌سگ ضروری است.
از هفته دوم، داروهای ضد انگل نیز باید شروع شود تا از توله‌سگ در برابر کرم‌ها و سایر انگل‌ها محافظت شود. علائم انگل مانند بی‌حالی، اسهال یا استفراغ به عنوان هشداری جدی برای توله‌سگ محسوب می‌شود. مراجعه منظم به دامپزشک و رعایت برنامه واکسیناسیون برای سلامت تولهها اهمیت زیادی دارد.
آموزش دفع توله سگ های بدون مادر
توله‌سگ‌ها تا ۳ هفتگی به‌تنهایی نمی‌توانند دفع ادرار یا مدفوع داشته باشند. آنها به مادرشان وابسته‌اند تا با تحریک رفلکس دفع را شروع کنند. سگ مادر با زبان خود ناحیه تناسلی و مقعد توله را لیس می‌زند. این کار باعث تحریک عصبی آن ناحیه و رفلکس دفع ادرار یا مدفوع می‌شود.
در تولهسگهای بدون مادر، صاحبان آنها باید این موضوع را مدنظر داشته باشند و بعد از هر بار تغذیه، با ماساژ آهسته ناحیه بین مقعد و آلت تناسلی توله‌سگ، با استفاده از پارچه گرم و مرطوب رفلکس دفع را تحریک کنند. دامپزشک می‌تواند این کار را به شما آموزش دهد.
آموزش اجتماعی کردن توله سگ بدون مادر
اجتماعی کردن توله‌سگ بدون مادر مرحله مهمی است که باعث می‌شود توله به تدریج با افراد، حیوانات، صداها و محیط‌های جدید آشنا شود و اعتمادبه‌نفس پیدا کند. در این روند، صاحب سگ باید به واکنش‌هایی که توله نشان می‌دهد دقت زیادی داشته باشد، همیشه با تشویقی رفتارهای مثبت او را تقویت کند و آموزش را از هفتههای اول شروع کند. این کار باعث ایجاد ارتباط قوی و مؤثر بین توله و رفتار اجتماعی مناسب در سگ می‌شود.
برای آموزش اجتماعی توله‌سگ می‌توان مراحل زیر را انجام داد:
- آماده کردن وسایل لازم: قبل از بیرون بردن توله‌سگ برای اجتماعی شدن، باید وسایل مهمی مانند تشویقی یا خوراکی‌های مورد علاقه سگ، قلاده، اسباب‌بازی جویدنی، پتو یا زیرانداز، دستمال مرطوب و کیسه مدفوع همراه خود داشته باشید.
- آشنایی تدریجی با محرک‌ها: توله‌سگ باید با فاصله مناسب از اشیا و موقعیتهای جدید قرار بگیرد تا احساس نکند تحت فشار است و مضطرب نشود. باید به زبان بدن توله توجه کنید. اگر علائم ترس مثل گوش‌های عقب‌کشیده، نگاه کردن به جای دیگر، لرزش یا صدای ناله مشاهده کردید، فاصله او را با اطرافیانش بیشتر کنید. اما اگر رفتارهایش به علت کنجکاوی است، می‌توانید او را به آرامی به محیط اطرافش نزدیک کنید.
- ملاقات با افراد جدید: توله‌سگ را به تعامل مثبت و کوتاه با بزرگسالان و کودکان عادت دهید. می‌توانید برای مثال، او را به پارکی ببرید که بچه‌ها در آن مشغول بازی کردن هستند تا آنها را ببیند و صدایشان را بشنود. بهتر است اجازه ندهید افراد دیگر توله را نوازش کنند، چون ممکن است بترسد یا احساس ناامنی کند.
- شرکت در کلاس‌های اجتماعی کردن توله‌سگ: بعد از واکسینه شدن اولیه و اطمینان از سلامت توله، می‌توانید در کلاس‌های اجتماعی شرکت کنید که در آنجا توله با سگ‌ها، افراد و موقعیتهای مختلف آشنا می‌شود. این کلاس‌ها باید به گونه‌ای باشد که فقط شامل آموزش مثبت و تشویق کردن است، نه تنبیه یا تحت فشار قرار دادن توله‌سگ.
- برنامه‌ریزی منظم: اجتماعی کردن باید حداقل ۲ تا ۳ بار در هفته تا رسیدن توله به ۶ ماهگی ادامه داشته باشد. متوقف کردن زودهنگام ممکن است باعث ترس یا پسرفت شود. حتی بعد از ۶ ماهگی هم باید توله به موقعیتهای متنوعی مانند ماشین‌سواری، سوار آسانسور شدن یا قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ عادت کند.
برنامه واکسیناسیون توله سگ و مراجعه به دامپزشک
برنامه واکسیناسیون توله‌سگ معمولاً از ۶ تا ۸ هفتگی شروع می‌شود، یعنی زمانی که سیستم ایمنی طبیعی ناشی از آنتی‌بادی‌های شیر مادر کاهش پیدا می‌کند و توله به واکسیناسیون برای محافظت در برابر بیماری‌های مختلف نیاز دارد. در این دوره، واکسنهای ترکیبی مانند دیستمپر، پاروا ویروس، آدنو ویروس و پارا آنفولانزا تزریق می‌شود.
بعد از پایان دوره اولیه، تا یک‌سالگی به‌ندرت به تزریق واکسن نیاز است و سپس دوزهای یادآور واکسن‌ها را به صورت سالانه یا هر چند سال یک بار طبق توصیه دامپزشک تزریق می‌شود تا محافظت در بازه زمانی طولانی‌تری حفظ شود. خلاصه برنامه واکسیناسیون توله‌سگ را در ادامه فهرست کرده‌ایم:
- شروع به تزریق واکسن پایه از ۶ تا ۸ هفتگی
- تکرار واکسن‌ها هر ۲ تا ۴ هفته تا ۱۶ هفتگی
- تزریق واکسن هاری حدود ۱۲ تا ۱۶ هفتگی
- احتمال تزریق واکسنهای دیگر با توجه به خطرات محیطی یا سبک زندگی
- دوزهای یادآور واکسن‌ها به صورت سالانه یا طبق دستور دامپزشک
برای اطلاع بیشتر در مورد واکسیناسیون حیوانات خانگی، این امکان وجود دارد که از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، می‌توانید با استفاده از خدمات واکسیناسیون حیوانات در منزل زی پت، بدون نگرانی، اقدامات واکسیناسیون آنها را انجام دهید.
مشکلات نگهداری توله سگ بدون مادر و راه‌حل آنها
برای نگهداری توله سگ بدون مادر باید نکات مهمی را مدنظر داشته باشیم و آنها را به طور منظم انجام دهیم. نبود مادر می‌تواند بر سلامت جسمی و روحی آنها اثر بگذارد. به همین دلیل لازم است اطلاعات کافی برای مراقبت از این حیوانات دوست‌داشتنی کوچک داشته باشیم. در ادامه این مقاله، به برخی از مشکلات رایجی که ممکن است برای تولهها پیش بیاید اشاره می‌کنیم و توصیه‌هایی را برای پیشگیری و رسیدگی به هر مشکل ارائه خواهیم کرد.
- مشکلات تغذیه: تولههای بی‌مادر ممکن است نتوانند به‌خوبی از شیشه یا سرنگ شیر بخورند. اگر توله خوب غذا نمی‌خورد، با دامپزشک برای آموزش روش درست تغذیه مشورت کنید.
- بیماری: تولههای بی‌مادر به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، بیشتر در معرض بیماری هستند. به همین دلیل باید مراقبت سلامتی او باشید و در صورت مشاهده علائم بیماری، فوراً به دامپزشک مراجعه کنید.
- مشکلات رفتاری: بیشتر تولههای یتیم دچار اضطراب جدایی یا ترس می‌شوند. با محبت، آموزش مثبت و ارتباط با انسانها و حیوانات دیگر به آنها کمک کنید تا در کنارتان احساس امنیت کنند. محیط آرام و امنی برای او فراهم کنید و در صورت نیاز از متخصص کمک بگیرید.
- افزایش وزن: چون توله از شیر مادر تغذیه نمی‌کند، ممکن است دچار کاهش وزن شود. وزن توله را مرتب کنترل کنید و در صورت کاهش وزن حتماً با دامپزشک مشورت کنید.
- تأخیر در رشد: تولههای بدون مادر ممکن است از نظر جسمی و ذهنی دیرتر رشد کنند، چون این وظایف به عهده مادر است و به همین دلیل توصیه می‌شود با آنها بازی کنید. استفاده از اسباب‌بازی و انجام چالش‌های مختلف ذهن او را بازتر می‌کند و فعالیت بدنی هم به سرعت رشد او کمک خواهد کرد. نوازش کردن و در آغوش گرفتن او در این رابطه مؤثر است.
- مشکل در اجتماعی شدن: تولههای بی‌مادر ممکن است در برقراری ارتباط با انسان یا سگ دچار مشکل شوند. از سن پایین، توله را در معرض صدا، افراد و موقعیتهای مختلف قرار دهید.
- واکسیناسیون: چون توله از شیر مادر تغذیه نکرده است، سیستم ایمنی ضعیفی دارد. همچنین ممکن است واکسنهای لازم را از مادر نگرفته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود برنامه واکسیناسیون او را از دامپزشک دریافت و طبق آن عمل کنید.
- انگل: احتمال ابتلا به کک، کنه و کرم در این تولهها زیاد است. به همین دلیل باید همیشه و به طور مرتب بدن توله را تمیز نگه دارید و با دامپزشک برای پیشگیری و درمان مشورت کنید.
جمع‌بندی
نگهداری توله سگ بدون مادر مسئولیتی مهم و پرچالش است و به دقت و نظارت کامل به جنبه‌های مختلف سلامت جسمی، روانی و رفتاری حیوان نیاز دارد. این تولهها به دلیل نبود مادر، در معرض مشکلاتی مانند تغذیه نامناسب، ضعف سیستم ایمنی، تأخیر در رشد و مشکل در ایجاد رابطه با دیگران قرار دارند.
برای کمک به رشد سالم آنها، باید تغذیه مناسب، برنامه واکسیناسیون، پیشگیری از ابتلا به بیماری و آموزش‌‌های لازم برای رشد جسمی و ذهنی آنها فراهم شود. با مراقبت درست و محبت کافی، می‌توان این تولهها را به حیواناتی سالم، اجتماعی و شاد تبدیل کرد که زندگی خوبی در کنار انسانها خواهند داشت.