کریستالهای استروویت می‌توانند در مثانه گربه‌ها به سنگ مثانه تبدیل شوند و باعث ایجاد درد هنگام تخلیه ادرار شوند. این کریستالها مسیر عبور ادرار را مسدود می‌کنند. وجود مقدار کمی استروویت در ادرار گربه طبیعی است، اما مشکل زمانی ایجاد می‌شود که این کریستالها به هم بچسبند و سنگ تشکیل دهند. در این مقاله توضیح می‌دهیم که چه عواملی باعث تشکیل کریستالهای استروویت در گربه‌ها می‌شود و راه درمان کریستال مثانه گربه چیست.
سنگ‌‌هایی که در مجاری ادرار تشکیل می‌شوند، اگر زود تشخیص داده نشوند و درمان صورت نگیرد، بزرگ می‌شوند و باعث تحریک و التهاب مجاری ادراری می‌شوند و حتی در بعضی موارد منجر به انسداد مجاری ادرار می‌شوند که یک وضعیت اورژانسی به شمار می‌رود. به همین دلیل، لازم است علت تشکیل کریستال مثانه را بدانیم و به کمک روش‌های پیشگیری، از بروز این بیماری جلوگیری کنیم. برای اطلاع بیشتر درباره درمان کریستال مثانه گربه می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
کریستال مثانه گربه چیست؟
کریستالهای استروویت (Struvite Crystals) ذرات میکروسکوپی هستند که گاهی در ادرار گربه دیده می‌شوند. استروویت ترکیبی معدنی است که از منیزیوم، آمونیوم و فسفات ساخته شده است. وجود مقدار کمی از این کریستالها در ادرار گربه طبیعی است، اما وقتی به هم بچسبند و سنگ مثانه بسازند، یا با مخاط ترکیب شوند و پلاگ مخاطی (Mucus Plugs) ایجاد کنند، می‌توانند مشکل‌ساز شوند.
سنگهای استروویت در مثانه، مجاری ادرار یا کلیه تشکیل می‌شوند. پلاگ مخاطی نیز ممکن است در مجاری ادرار گیر کند و باعث انسداد شود. این مشکل در گربه‌های نر که مجاری ادرار باریک‌تری دارند، شایع‌تر و خطرناک‌تر است.
برخی از عفونت‌های مجاری ادراری، احتمال تشکیل کریستالهای استروویت را افزایش می‌دهند. همچنین این کریستالها ممکن است در گربه‌هایی که دچار التهاب مثانه مزمن یا سیستیت (Cystitis) هستند نیز دیده شود.
محل تشکیل کریستال مثانه در گربه
ماهیت کریستال ها در ادرار گربه
بیشتر کریستالهای مجاری ادرار گربه بسیار کوچک هستند و معمولاً بدون هیچ مشکلی از مثانه دفع می‌شوند. این کریستالهای ریز را فقط زیر میکروسکوپ میتوان دید و وجود آن‌ها در ادرار معمولاً جای نگرانی ندارد.
اما وقتی کریستالها به هم بچسبند و بزرگ شوند، مشکل شروع می‌شود. در این حالت گربه ممکن است هنگام ادرار کردن درد داشته باشد، خارج از جعبه خاک ادرار کند و در شرایط حاد، مجاری ادراری مسدود شود که اگر سریع درمان نشود، وضعیت خطرناکی را برای گربه ایجاد می‌کند.
فرق کریستال مثانه و سنگ مثانه گربه
کریستالها درواقع اجزای سازنده سنگ مثانه هستند. انواع مختلفی از کریستال و سنگ ممکن است در مثانه گربه تشکیل شود که به عوامل متعددی بستگی دارد. برای مثال، میزان اسیدیته ادرار، غلظت آن، عوامل ژنتیکی و سایر موارد می‌تواند در این رابطه دخیل باشد.
همچنین ممکن است یک سنگ از ترکیب چند نوع کریستال ساخته شود. در ادامه مقاله، با انواع کریستال مثانه گربه آشنا می‌شویم.
انواع کریستال مثانه گربه
دو نوع رایج کریستال در مجاری ادرار گربه‌ها تشکیل می‌شود که از مواد معدنی تشکیل شده است. موادی که به طور طبیعی برای سلامت استخوان‌ها و عملکرد بدن ضروری هستند.
۱. کریستال های استروویت
کریستالهای استروویت (Struvite) از ترکیب منیزیوم، آمونیوم و فسفات ساخته می‌شوند و معمولاً بر اثر عفونت‌های ادراری ایجاد می‌شوند، بهویژه وقتی باکتری‌های آنزیمی به نام اورئاز (Urease) تولید می‌کنند. این آنزیم باعث افزایش pH ادرار می‌شود و محیط را برای تشکیل استروویت‌ها مساعدتر می‌کند.
۲. کریستال های کلسیم اگزالات
کریستالهای کلسیم اگزالات (Calcium Oxalate) از کلسیم و اگزالات ساخته می‌شوند و می‌توانند در اثر عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب، کم‌آبی بدن، مصرف بعضی داروها یا مشکلات متابولیکی تشکیل شوند.
بدن گربه به مقدار کمی از این مواد معدنی برای کارکرد طبیعی استخوان‌ها، اعصاب و عضلات نیاز دارد، اما تجمع بیش از حد آن‌ها می‌تواند به تشکیل کریستالهای مضر در مجاری ادرار منجر شود.
سایر کریستال ها
علاوه بر دو نوع کریستال رایجی که معرفی کردیم، کریستالهای دیگری نیز وجود دارند که کمتر شایع هستند، اما ممکن است در مجاری ادراری گربه مشاهده شوند. این دو کریستال عبارتند از:
- کریستالهای اسید اوریک (Uric Acid Crystals): اغلب به دلیل زمینه ژنتیکی و تولید بیش از حد اسید اوریک در بدن تشکیل می‌شوند.
- کریستالهای سیستین (Cystine Crystals): بسیار نادر هستند و به دلیل نقص ژنتیکی در انتقال اسیدهای آمینه ایجاد می‌شوند.
علت ایجاد کریستال مثانه گربه
سه عامل مهم در ایجاد کریستال و سنگ مثانه گربه نقش دارند که شامل موارد زیر است.
- آب بدن گربه: کم‌آبی باعث غلیظ شدن ادرار می‌شود.
- pH ادرار: ادرار قلیایی باعث تشکیل کریستالهای استروویت می‌شود.
- ترکیبات و مواد معدنی کریستالها: مقدار منیزیوم، فسفر و اگزالات در ادرار تعیین‌کننده شکل‌گیری کریستالها است.
علت ایجاد کریستال و سنگ مثانه در گربه‌ها به وضعیت سلامت بدن، سن و عوامل ژنتیکی بستگی دارد. اما اغلب، بهویژه برای کریستالهای استروویت، رژیم غذایی خشک می‌تواند یکی از علل ایجاد این بیماری باشد.
در بسیاری از گربه‌ها، کم‌آبی مزمن نیز یکی از دلایل ایجاد کریستال مثانه است. گربه‌ها به طور طبیعی زیاد میل به نوشیدن آب ندارند و رطوبت مورد نیازشان را بیشتر از شکار یا غذای مرطوب تأمین می‌کنند. وقتی گربه‌ای بیشتر غذای خشک مصرف کند و آب کافی ننوشد، ادرار او غلیظ می‌شود و محیط برای تشکیل کریستال و سنگ مثانه مساعد خواهد شد.
در برخی موارد، عفونت مجاری ادراری نیز می‌تواند باعث تغییر pH ادرار شود و سنگ مثانه ایجاد کند. اما معمولاً این اتفاق نادر است و بیشترین دلایل تشکیل کریستال استروویت، سایر مواردی است که ذکر شد.
علت تشکیل کریستالهای کلسیکم اگزالات نیز به غذای گربه و میزان تحمل او نسبت به مواد معدنی بستگی دارد. برخی از گربه‌ها نمی‌‌توانند ادرار حاوی کلسیم اگزالات را به خوبی تخلیه کنند و این باعث تشکیل کریستال می‌شود. به همین دلیل باید توسط رژیم غذایی کنترل شود که معمولاً توسط دامپزشک تجویز خواهد شد. به کمک رژیم غذایی مناسب، میزان مواد زائد کاهش پیدا می‌کند تا کریستال تشکیل نشود.
با در نظر گرفتن مهم‌تری دلایل تشکیل کریستال مثانه گربه، میتوان نتیجه‌گیری کرد که رژیم غذایی مناسب، افزایش مصرف آب و نظارت منظم دامپزشک می‌تواند از بروز مشکل جلوگیری کند.
برای آشنایی با سایر علت‌های ایجاد کریستال می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
علائم کریستال مثانه گربه چیست؟
گاهی پیش می‌آید که گربه‌هایی که دچار کریستال استروویت هستند، در ابتدا علائم بیماری را بروز نمی‌دهند و مشکل فقط از طریق آزمایش‌های دامپزشکی مشخص می‌شود. اما وقتی این کریستالها یا سنگ‌ها مشکل‌ساز می‌شوند، می‌توانند باعث بروز علائمی شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم.
۱. ادرار کردن خارج از خاک
اگر گربه هنگام ادرار کردن درد داشته باشد، ممکن است از جعبه خاک خارج شود و در جای دیگری ادرار کند. البته همیشه این موضوع به معنی مشکل ادراری نیست. بعضی گربه‌ها در انتخاب خاک خیلی حساس و سخت‌گیر هستند.
۲. دفع مقدار کم ادرار
کریستالها و سنگ‌ها باعث التهاب و درد مثانه و مجاری ادرار می‌شوند. در این حالت، گربه معمولاً مقدار خیلی کمی از ادرارش را تخلیه می‌کند. در موارد حادتر، ممکن است مجرا کاملاً بسته شود که این وضعیت اورژانسی و خطرناک است.
۳. تکرر ادرار
گربه احساس نیاز فوری به ادرار پیدا می‌کند و مدام به سمت جعبه خاک می‌رود، اما یا ادرار خیلی کمی خارج می‌شود یا اصلاً چیزی دفع نمیشود.
۴. ناله کردن یا زور زدن هنگام ادرار
گاهی کریستالها باعث انسداد یا گرفتگی مجاری ادراری می‌شوند. در این شرایط گربه ممکن است هنگام ادرار ناله کند یا وقتی در جعبه خاک است زور بزند، اما چیزی تخلیه نمیشود.
۵. تغییر رنگ و بوی ادرار
وجود خون در ادرار به دلیل التهاب یا تحریک مثانه می‌تواند رنگ ادرار را تغییر دهد. اگر عفونت هم وجود داشته باشد، ادرار بوی بدی پیدا می‌کند و می‌تواند یکی از علائم کریستال مثانه گربه باشد.
۶. لیس زدن مداوم ناحیه تناسلی
البته این حالت می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های دیگری مانند عفونت دستگاه تناسلی باشد، اما یکی از علائم کریستال مثانه هم هست. در این حالت، گربه مدام ناحیه تناسلی خود را لیس می‌زند تا درد و ناراحتی‌اش کمتر شود.
۷. بی‌حالی و کم‌تحرکی
وقتی سنگ‌ها در کلیه یا مجاری ادرار گیر می‌کنند، بر عملکرد کلیه اثر می‌گذارند. در نتیجه گربه بی‌حال و افسرده می‌شود. اگر هم با انسداد مجاری ادراری همراه باشد، سموم در بدن جمع می‌شود و حال گربه خیلی بدتر خواهد شد.
۸. کاهش اشتها
درد و ناراحتی به دلیل سنگ و کریستال مثانه ممکن است میل به غذا خوردن را در گربه کاهش دهد. به همین دلیل گربه هم از خوردن غذا و هم از نوشیدن آب اجتناب می‌کند و این وضعیت جسمی او را بدتر خواهد کرد. غذاهای کنسروی در چنین شرایطی بهترین گزینه هستند، چون هم رطوبت بالایی دارد و آب بدن گربه را تأمین می‌کند، هم خوشمزه‌تر از سایر غذاها است و باعث می‌شود گربه تمایل بیشتری به خوردن آن پیدا کند.
۹. تغییر در مقدار مصرف آب
بعضی از گربه‌ها در دوران درمان کریستال مثانه گربه آب بیشتری می‌نوشند، اما اگر خیلی حالشان بد باشد، ممکن است حتی از نوشیدن آب هم خودداری کنند. کاهش آب بدن باعث بزرگ‌تر شدن کریستالها و تخلیه سخت‌تر ادرار می‌شود.
روش های تشخیص کریستال مثانه گربه
در صورتی که هر یک از علائم ذکر‌شده را در گربه‌تان مشاهده کردید، باید هرچه سریع‌تر با دامپزشک تماس بگیرید. دامپزشک ابتدا معاینه دقیق انجام می‌دهد و سپس با استفاده از آزمایش‌های تشخیصی دلایل احتمالی دیگر را بررسی می‌کند تا بتواند به تشخیص قطعی برسد.
روش‌هایی که دامپزشک برای تشخیص کریستالهای استروویت به کار می‌برد را در ادامه معرفی می‌کنیم.
۱. بررسی سوابق و رفتار گربه
دامپزشک از صاحب گربه درباره وضعیت او سوالاتی می‌کند. برای مثال درباره تغییرات رفتاری، محیطی، برنامه روزانه و هر علائمی که در خانه مشاهده شده است، از صاحب گربه اطلاعاتی کسب می‌کند.
۲. معاینه بالینی
دامپزشک معاینه کاملی از بدن گربه انجام می‌دهد تا علائم احتمالی بیماری را بررسی می‌کند.
۳. آزمایش خون و ادرار
با انجام این آزمایش‌ها میتوان عملکرد اندام‌های داخلی گربه را بررسی کرد و علائمی مانند کم‌آبی بدن، التهاب مثانه یا عفونت را شناسایی کرد.
۴. کشت ادرار و آنتی‌بیوگرام
در این آزمایش، نمونه ادرار در محیط مخصوص قرار داده می‌شود تا اگر باکتری عامل عفونت وجود داشته باشد، رشد کند. سپس نوع باکتری شناسایی می‌شود و ابا انجام تست حساسیت (آنتی‌بیوگرام) مشخص می‌شود کدام آنتی‌بیوتیک بیشترین تأثیر را خواهد داشت.
۵. تصویربرداری با اشعه ایکس
رادیوگرافی (اشعه ایکس) دقیق‌ترین روش برای تشخیص سنگهای مثانه است، زیرا بیشتر سنگهای استروویت در عکس قابل‌مشاهده هستند. این سنگ‌ها معمولاً شبیه سنگ‌ریزه یا قلوه‌سنگ‌های کوچک داخل مثانه دیده می‌شوند. سونوگرافی نیز می‌تواند به تشخیص و مشاهده بهتر سنگ‌ها کمک کند.
درمان کریستال مثانه گربه
روش درمان کریستال مثانه گربه یا سنگ مثانه به نوع سنگ، اندازه و محل آن و همچنین به پرونده پزشکی گربه بستگی دارد.
- در گربه‌های ماده: سنگهای کوچک معمولاً به طور طبیعی دفع می‌شوند یا با شست‌وشوی مثانه از بدن خارج می‌شوند.
- در گربه‌های نر: به دلیل باریک بودن مجاری ادرار و عبور سنگ از آلت تناسلی، حتی سنگهای بسیار کوچک هم می‌توانند باعث انسداد مجاری ادراری شوند. در این حالت، سنگ‌ها مانند یک گلوگاه عمل می‌کنند و باعث گرفتگی کامل می‌شوند که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
- رژیم‌درمانی: برخی از سنگ‌ها با استفاده از رژیم غذایی مخصوص طی دو تا چهار هفته حل می‌شوند. این رژیم‌ها فقط با تجویز دامپزشک در دسترس هستند و حتماً باید زیر نظر او استفاده شوند.
درمان سنگهای بزرگ و انسداد مجاری ادراری
در بعضی موارد، سنگهای بزرگ ممکن است با رژیم‌درمانی کوچک‌تر شوند، اما این سنگهای کوچک‌تر هم می‌توانند باعث انسداد مجرای ادراری شوند. اگر کریستالها بیش از حد بزرگ باشند یا قابلیت حل شدن نداشته باشند، لازم است با عمل جراحی از مثانه خارج شوند. بیشتر سنگهای کلسیم اگزالات با رژیم غذایی از بین نمی‌روند و تنها راه درمان آن‌ها جراحی است.
گربه‌ای که دچار انسداد مجاری ادرار شده است، معمولاً به چند روز بستری شدن در بیمارستان دامپزشکی نیاز دارد تا شرایط او پایدار شود. یک تا دو هفته طول می‌کشد تا گربه به طور کامل بهبود پیدا کند.
اگر سنگ مسیر عبور ادرار را مسدود کرده باشد، دامپزشک یک کانتر در مجاری ادرار قرار می‌دهد تا سنگ به عقب و داخل مثانه برگردد. در ادامه درمان، سنگ باید با رژیم‌درمانی حل شود یا با عمل جراحی برداشته شود تا از انسداد مجدد جلوگیری شود.
پیشگیری از عود کریستال مثانه گربه
گربه‌هایی که دچار سنگ مثانه از نوع استروویت می‌شوند، ممکن است در معرض بازگشت بیماری قرار بگیرند. اما با انجام برخی اقدامات لازم میتوان از عود بیماری پیشگیری کرد.
مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از بازگشت دوباره پس از درمان کریستال مثانه گربه رعایت رژیم غذایی خاصی است که توسط دامپزشک تجویز می‌شود. فرمولاسیون این غذاها طوری در نظر گرفته شده است که محیط ادرار را تغییر دهند تا احتمال تشکیل سنگهای استروویت کاهش پیدا کند. در حالت کلی، این رژیم‌های غذایی باعث کاهش pH ادرار می‌شود و مقدار منیزیوم، آمونیوم و فسفر را در ادرار کاهش می‌دهد.
علاوه بر تغییر در رژیم غذایی، باید میزان مصرف آب گربه افزایش پیدا کند تا ادرار رقیق‌تر شود. در بیشتر موارد، استفاده از غذای کنسرویِ مخصوص باعث می‌شود ادرار رقیق بماند. در برخی موارد، ممکن است گربه میل به آب خوردن نداشته باشد. در چنین شرایطی میتوان از روش‌هایی استفاده کرد که گربه را به سمت آب خوردن جذب کند، مانند استفاده از فواره آب مخصوص گربه‌ها، استفاده از آب طعم‌دار (با افزودن اندکی آب مرغ یا آب تن ماهی به آب نوشیدنی) یا افزودن آب بیشتر به غذای کنسروی.
تمیز نگه داشتن محل دستشویی گربه نیز یکی از مسائل مهم در پیشگیری از کریستال مثانه گربه است. مرتب خاک جعبه را عوض کنید و بعد از هر بار ادرار کردن، محل دستشویی سگ را تمیز کنید. این کار از بروز بیماری‌های دیگری مانند عفونت مجاری ادراری نیز جلوگیری می‌کند.
نکته مهم دیگر این است که گربه باید به طور منظم و طولانی مت تحت نظر دامپزشک باشد. این معاینات به دامپزشک کمک می‌کند تا ادرار گربه را مدام بررسی کنند و مطمئن شوند که از نظر pH در محدوده مناسبی قرار دارد. همچنین، معاینات منظم باعث می‌شود اگر کریستال مثانه دوباره تشکیل شود، در همان مراحل ابتدایی شناسایی و درمان شود.
برای دریافت نکات بیشتر و پیشگیری از عود کریستال می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر تمایلی ندارد که حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
سوالات رایج
تا به اینجای مطلب با راه‌های درمان کریستال مثانه گربه آشنا شدیم و روش‌های تشخیص و پیشگیری را بررسی کردیم. در این بخش قصد داریم به برخی از سوالات رایج در این رابطه پاسخ دهیم.
آیا استرس باعث ایجاد کریستال مثانه گربه می شود؟
استرسی یکی از عواملی است که می‌تواند روی سلامت دستگاه ادراری گربه اثر بگذارد. تغییر محیط زندگی، ورود حیوان جدید به خانه یا حتی تغییر در برنامه غذایی می‌تواند باعث ایجاد التهاب و افزایش احتمال شکل‌گیری کریستال شود.
کدام نژادها بیشتر در معرض کریستال مثانه گربه قرار دارند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از نژادها مانند پرشین (Persian) و هیمالین (Himalayan) بیشتر در معرض مشکلات ادراری هستند. البته این موضوع به‌تنهایی تعیین‌کننده نیست و عوامل دیگری مانند تغذیه و میزان مصرف آب هم نقش زیادی دارد.
آیا عقیم سازی گربه باعث افزایش احتمال تشکیل کریستال مثانه می شود؟
عقیم‌سازی گربه به طور مستقیم تأثیری در ایجاد کریستال استروویت ندارد. اما گربه‌های عقیم شده اغلب فعالیت کمتری دارند و در صورت تغذیه نامناسب یا مصرف آب کم، ممکن است بیشتر در معرض چنین بیماری‌هایی قرار بگیرند.
جمع‌بندی
در این مقاله با روش‌های درمان کریستال مثانه گربه آشنا شدیم و به این نکته اشاره کردیم که با رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف آب زیاد می‌توانیم تا حد زیادی از بروز بیماری پیشگیری کنیم. در مجموع برای کاهش خطر کریستالهای مثانه در گربه، رعایت سه نکته زیر ضروری است:
- کنترل مواد معدنی اضافی: از غذاهایی که حاوی استخوان هستند پرهیز کنید.
- حفظ pH ادرار در حالت کمی اسیدی: از گوشت باکیفیت در رژیم غذایی گربه استفاده کنید.
- تأمین آب کافی: استفاده از غذای مرطوب و باکیفیت بهترین راه برای هیدراته ماندن بدن گربه است.
با رعایت این توصیه‌ها، احتمال تشکیل کریستالهای مثانه کاهش می‌یابد و کیفیت زندگی گربه بهبود پیدا می‌کند. البته هر گونه تغییر در برنامه غذایی این حیوان باید با مشورت دامپزشک انجام شود تا نتیجه بهتری برای شرایط خاص حیوان حاصل شود.