بیماری جرب سگ یک بیماری پوستی نسبتاً شایع است که به دلیل رشد و گسترش غیرطبیعی کنههای میکروسکوپی روی پوست یا داخل فولیکولهای مو ایجاد میشود. این کنهها باعث خارش شدید، ریزش مو، التهاب و زخمهای پوستی میشوند و اگر درمان نشوند، میتوانند به عفونتهای ثانویه منجر شوند. برخی از انواع جرب حتی قابلیت انتقال به انسان و سایر حیوانات خانگی را هم دارند، به همین دلیل تشخیص سریع و درمان بهموقع آن اهمیت زیادی دارد.
در این مقاله قرار است به طور کامل درباره انواع جرب در سگها، دلایل ابتلا، علائم هشداردهنده، روشهای تشخیص دامپزشکی، جدیدترین درمانهای مؤثر و راهکارهای پیشگیری صحبت کنیم. همچنین تفاوت جرب در تولهسگها و سگهای بالغ و اینکه چه زمانی به دامپزشک مراجعه کنیم را بررسی خواهیم کرد. برای اطلاع بیشتر بیماری جرب سگ از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمیتوانید حیوان خانگی خود را به کلینیکهای دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
بیماری جرب سگ چیست؟
جرب در سگها (Mange) یک بیماری پوستی است و توسط کنههایی ایجاد میشود که در فولیکولهای مو زندگی میکنند. این کنههای میکروسکوپی باعث خارش شدید و ناراحتی سگها میشوند و حیوان را بسیار آزار میدهند. عامل بیماری جرب سگ دو نوع کنه به نامهای زیر است:
- سارکوپتس (Sarcoptes)
- دمودکس (Demodex)
برخی از انواع جرب میتوانند از سگ به گربه و حتی از سگ به انسان منتقل شوند. اما همه عفونتهای ناشی از کنه منجر به جرب نمیشوند. برای مثال، کنههای گوش معمولاً باعث عفونت گوش میشوند، اما عامل ایجاد جرب پوستی نیستند.
سگ ها چگونه به جرب مبتلا می شوند؟
کنههای سارکوپتیک معمولاً از طریق ایجاد تماس نزدیک با سگها منتقل میشوند. برای مثال، پناهگاهها، پانسیونها یا مکانهایی که تعداد زیادی سگ در کنار هم زندگی میکنند، احتمال انتقال بیماری را افزایش میدهد. این کنهها در محیط آزاد مدت زیادی زنده نمیمانند و برای ادامه چرخه زندگی حتماً به یک میزبان زنده نیاز دارند.
بیماری جرب سگ فقط به دلیل بهداشت ضعیف ایجاد نمیشود، بیتوجهی صاحب حیوان یا ضعف سیستم ایمنی سگ میتواند باعث تشدید آن شود. این کنهها جذب چربی طبیعی پوست سگ میشوند.
در مقابل، کنههای دمودکتیک در حالت عادی روی پوست سگ وجود دارند و سیستم ایمنی بدن، جمعیت آنها را کنترل میکند. این نوع کنه معمولاً فقط در دوران شیردهی از مادر به توله منتقل میشود. کنه دمودکتیک وقتی عامل بیماری جرب است که تعداد کنهها به دلیل ضعف ایمنی یا عوامل دیگر، در فولیکولهای مو بیش از حد زیاد شود.
سگ مبتلا به جرب حاد
انواع جرب در سگ ها
جرب در سگها دو نوع اصلی دارد که شامل موارد زیر است:
- جرب سارکوپتیک (Sarcoptic Mange)
- جرب دمودکتیک (Demodectic Mange)
هر یک از این دو نوع توسط کنههای مختلفی ایجاد میشود و علائم و درگیریهای متفاوتی دارد. در بخش بعدی، هر دو را به طور جداگانه بررسی میکنیم.
انواع جرب در سگها
۱. جرب سارکوپتیک
جرب سارکوپتیک (Sarcoptic Mange) که به «اسکابیس» (Scabies) نیز معروف است، توسط کنهای به نام Sarcoptes scabiei ایجاد میشود. جرب سارکوپتیک در سگها نسبت به جرب دمودکتیک (Demodectic Mange) زیاد شایع نیست.
این نوع جرب سگهای بدون صاحب را بیشتر درگیر میکند و در سگهایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر دیده میشود. جرب سارکوپتیک قابلیت انتقال به انسان، سایر سگها و حیوانات خانگی دیگر را دارد.
نوعی اسکابیس به نام «جرب نروژی» نیز وجود دارد که با پوستهریزی شدید همراه است. سیستم ایمنی ضعیف باعث تشدید آن میشود. در تصویر زیر میتوانید بیماری جرب نروژی را مشاهده کنید.
۲. جرب دمودکتیک
جرب دمودکتیک (Demodectic Mange) که به «جرب قرمز» نیز معروف است، توسط سه نوع انگل خارجی به نامهای Demodex Canis و Demodex Injai یا Demodex Cornei ایجاد میشود.
جرب دمودکتیک معمولاً بین مادر و تولهها در زمان شیردهی منتقل میشود. اما برخلاف جرب سارکوپتیک، جرب دمودکتیک بین تولهها و انسانها منتقل نمیشود و فقط محدود به سگهایی است که درگیر بیماری شدهاند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع رجرب سگ میتوانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. همچنین خدمات ویزیت در منزل زی پت همواره در دسترس است تا اگر نمیتوانید سگ خود را به کلینیک ببرید، از آن کمک بگیرید.
علائم بیماری جرب سگ
بیماری جرب سگ باعث خارش شدید و ناراحتی پوستی میشود. علائم ظاهری و رفتاری این بیماری متفاوت است و اگر بیماری بهموقع تشخیص داده نشود و درمان صورت نگیرد، ممکن است به علائم ثانویه تبدیل شود.
علائم پوستی بیماری جرب سگ عبارتند از:
- خارش شدید: اصلیترین علامت جرب که باعث تحریک مداوم سگ میشود.
- ریزش مو (آلوپسی): اغلب در نواحی خاصی مانند قفسه سینه و گوشها مشاهده میشود.
- زخم و خراش پوستی (Excoriations): به دلیل خارش مداوم پوست توسط خود سگ ایجاد میشود.
- برجستگیها و دانهها (Papules): معمولاً در ناحیه سینه یا نواحی دیگر بدن مشاهده میشود.
- افزایش ضخامت پوست و پوستهریزی: لبه بالای گوشها، مفصلهای پا و زیر بغل را درگیر میکند.
علائم ثانویه بیماری جرب سگ عبارتند از:
- عفونتهای پوستی (بر اثر خاش مداوم پوست)
- کاهش وزن، بیحالی و افسردگی (به دلیل خارش و درد)
- کاهش اشتها
- تورم غدد لنفاوی (در نتیجه واکنش بدن به التهاب یا عفونت)
علائم جرب در تولهسگها نیز مشابه سگهای بالغ است، اما به مراقبتهای ویژه نیاز دارند، چون سیستم ایمنی آنها ضعیف است و ممکن است بیماری تشدید شود و به عفونت پوستی منجر شود.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید بررسی سریع و درمان مناسب توسط دامپزشک صورت بگیرد تا از بروز عفونتهای ثانویه و آسیب طولانیمدت به پوست جلوگیری شود.
تشخیص بیماری جرب سگ چگونه انجام میشود؟
تشخیص دقیق جرب برای درمان مناسب اهمیت زیادی دارد. دامپزشک با توجه به علائم بالینی، سن و وضعیت سلامت عمومی سگ، بهترین روش تشخیص را انتخاب میکند و برنامه درمانی مناسب را تعیین میکند.
۱. نمونهبرداری پوستی
در این روش، دامپزشک از نواحی مختلف بدن سگ نمونهای از پوست را جمعآوری میکند. این نمونهها زیر میکروسکوپ بررسی میشوند تا حضور کنه و نشانههای جرب تأیید شود. نمونهبرداری پوستی روش استاندارد و دقیق تشخیص جرب به شمار میرود و میتواند نوع کنه را مشخص کند.
۲. مشاهده بالینی و علائم سگ
دامپزشک علائم زیر را برای تشخیص بیماری جرب سگ به طور کامل بررسی میکند:
- خارش شدید و مداوم
- ریزش مو و لکههای بدون مو
- زخمها و دلمههای پوستی ناشی از خارش
- التهاب و ضخیم شدن پوست
این بررسی اولیه به دامپزشک کمک میکند تا نوع و شدت جرب را تشخیص دهد و تصمیم بگیرد که آیا نیاز به آزمایشهای تکمیلی هست یا خیر.
۳. آزمایشهای تکمیلی
در موارد خاص، به ویژه جرب دمودکتیک، دامپزشک ممکن است آزمایشهای زیر را انجام دهد:
- آزمایش خون: برای بررسی مشکلات سیستم ایمنی یا بیماریهای زمینهای انجام میشود.
- بیوپسی یا نمونهبرداری عمیق پوست: در مواردی انجام میشود که نمونهبرداری سطحی نتیجه قطعی را نشان ندهد.
- تصویربرداری (در صورت نیاز): برای بررسی ضایعات پوستی یا آسیبهای ثانویه توصیه میشود.
درمان بیماری جرب سگ
برای حفظ سلامت پوست و از بین بردن جرب دمودکس و سارکوپتیک (اسکابیس)، هر دو نیاز به درمان دامپزشکی دارند. بسیاری از افراد وسوسه میشوند خودشان درمان را آغاز کنند، اما حتی موارد خفیف هم میتوانند سریع تشدید شود، بنابراین مراجعه به دامپزشک باید در اولویت قرار بگیرد.
مهمترین روشهای درمان جرب عبارتند از:
- کوتاه کردن موها: این کار کمک میکند دارو بهتر به پوست برسد و نواحی آسیبدیده سریعتر بهبود یابند.
- شامپوهای دارویی: استفاده از شامپوهای مخصوص، پوست را پاکسازی، نرم و ترمیم میکند و باعث کاهش التهاب میشود.
- از بین بردن و کنترل کنهها: برای نابودی کنهها از داروهای موضعی مانند سلامکتین (Selamectin) و ایمیداکلوپرید – موکسیدکتین (Imidacloprid-Moxidectin) در یک دوره چند هفتهای استفاده میشود. در برخی موارد نیز داروهای خوراکی تجویز میشوند.
برای انتخاب داروی مناسب با دامپزشک مشورت کنید. دامپزشک با در نظر گرفتن نوع جرب، درمان متفاوتی تجویز میکند. در موارد شدید، ممکن است برای کنترل عفونت باکتریایی ثانویه به آنتیبیوتیک نیاز باشد.
این نکته را هم فراموش نکنید که جرب سارکوپتیک به شدت مسری است، بنابراین شستن مرتب دستها، و همچنین شستوشوی جای خواب، ظرف آب و غذا بسیار مهم است تا از انتشار آلودگی جلوگیری شود.
اگر میخواهید اطلاعات بیشتری درباره درمان و مراقبتهای بعد از درمان بیماری جرب سگ پیدا کنید، از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. البته اگر نمیتوانید حیوان خانگی خود را به کلینیکهای دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
تفاوت جرب در توله سگ و سگ های بالغ
جرب در تولهسگها و سگهای بالغ از نظر شدت علائم و نحوه بروز تفاوتهایی دارد که شناخت آن برای مراقبت و درمان اصولی بسیار مهم است. در ادامه این تفاوتها را از سه جهت مختلف توضیح دادهایم.
۱. شدت و حساسیت سیستم ایمنی
تولهسگها سیستم ایمنی ضعیفتری نسبت به سگهای بالغ دارند، بنابراین حتی عفونت خفیف جرب میتواند به سرعت گسترش یابد و باعث خارش شدید، التهاب و زخمهای پوستی گسترده شود. در سگهای بالغ، سیستم ایمنی قویتر اغلب جلوی پیشرفت سریع بیماری را میگیرد و علائم ممکن است خفیفتر باشد.
۲. نحوه انتقال و ابتلا
در تولهسگها، جرب دمودکتیک معمولاً از مادر به تولهها در زمان شیردهی منتقل میشود و کمتر از طریق تماس با سایر سگها گسترش مییابد. در مقابل، سگهای بالغ بیشتر از طریق تماس مستقیم با سگهای آلوده یا محیط آلوده به جرب سارکوپتیک مبتلا میشوند.
۳. نیاز به مراقبت ویژه
تولهسگها به دلیل حساسیت بالاتر، نیازمند مراقبتهای دقیقتر، کنترل مرتب پوست و پیگیری دارویی منظم هستند. سگهای بالغ معمولاً با درمان دارویی استاندارد و رعایت بهداشت محیط سریعتر بهبود مییابند، اما همچنان باید از بازگشت بیماری جلوگیری شود.
تولهسگهای مبتلا به بیماری جرب
چه زمانی به دامپزشک مراجعه کنیم؟
بهترین زمان مراجعه به دامپزشک برای سگهایی که ممکن است به جرب مبتلا شده باشند، در شرایط زیر است:
- مشاهده خارش شدید یا مداوم: اگر سگ شما دائم بدنش را میخاراند یا نواحی خاصی دچار التهاب و قرمزی شده است، به بررسی فوری نیاز دارد.
- ریزش مو یا پوستهریزی شدید: نواحی بدون مو، دلمههای پوستی یا پوستههای ضخیم میتواند نشانه پیشرفت بیماری باشد و به درمان فوری نیاز دارد.
- بروز علائم ثانویه: کاهش اشتها، بیحالی، کاهش وزن، تورم غدد لنفاوی یا علائم رفتاری غیرعادی نشاندهنده گسترش عفونت یا التهاب است و باید سریعاً دامپزشک مراجعه شود.
- تولهسگها یا سگهای با سیستم ایمنی ضعیف: حتی علائم خفیف در تولهها میتواند به سرعت شدید شود، بنابراین بررسی بهموقع توسط دامپزشک اهمیت زیادی دارد.
- عدم بهبود با مراقبت خانگی: اگر پس از حمام دارویی و رعایت نکات بهداشتی، خارش و ضایعات پوستی بهبود نیابد، به درمان تخصصی و دارویی دامپزشکی نیاز است.
مراقبت خانگی و نکات مهم هنگام درمان
دامپزشک همواره تأکید میکند که درمان جرب فقط با دارو انجام نمیشود، بلکه مراقبت خانگی دقیق، رعایت بهداشت و پیگیری منظم، بخش اصلی روند درمان است. در ادامه، راهنمای کامل و عملی برای مراقبت خانگی سگ مبتلا به جرب ارائه کردهایم.
۱. قرنطینه و جدا نگه داشتن سگ بیمار
قرنطینه اولین مرحله در درمان جرب، مخصوصاً نوع سارکوپتیک، است زیرا این نوع جرب خیلی مسری است و میتواند به سایر حیوانات و حتی انسان منتقل شود. سگ بیمار باید تا حد امکان در یک فضای جداگانه نگهداری شود تا در تماس مستقیم با سایر حیوانات و اعضای خانواده نباشد. این اقدام خطر انتشار انگل را کاهش میدهد و روند درمان را سریعتر و مؤثرتر میکند.
۲. رعایت بهداشت محیط و لوازم سگ
محیط زندگی سگ نقش بسیار مهمی در کنترل جرب و پیشگیری از بازگشت آن دارد. کنههای عامل جرب میتوانند مدت کوتاهی در محیط زنده بمانند، بنابراین لازم است که بستر خواب، اسباببازیها و ظروف استفادهشده به طور مرتب تمیز و ضدعفونی شوند. شستوشوی منظم محیط، علاوه بر کاهش جمعیت جرب، به جلوگیری از عفونتهای ثانویه و کاهش تحریک پوستی کمک میکند.
۳. مراقبت از پوست و استفاده از شامپوهای دارویی
استفاده از شامپوهای دارویی یکی از اصلیترین بخشهای درمان جرب است. این حمامها معمولاً هفتهای یک بار طبق تجویز دامپزشک انجام میشوند و نقش مهمی در از بین بردن کنه، ترمیم التهاب و مرطوب نگه داشتن پوست دارند. هنگام استفاده از شامپو باید کف به مدت مشخصی روی پوست باقی بماند تا اثرات درمانی آن کامل شود.
نکات زیر را هنگام استفاده از شامپو مدنظر داشته باشید:
- استفاده از شامپوهای تجویز شده توسط دامپزشک
- قرار دادن کف روی پوست به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه
- خشک کردن کامل بدن سگ بدون استفاده از باد داغ
۴. کاهش خارش و محافظت از پوست آسیبدیده
خارش شدید یکی از آزاردهندهترین علائم جرب است و باعث میشود سگ پوستش را زخمی کند. این آسیبها خطر عفونت و تأخیر در بهبودی را افزایش میدهند. برای کنترل خارش، دامپزشک داروهای موضعی یا خوراکی مناسب تجویز میکند. همچنین مراقبت از ناخنها و جلوگیری از لیس زدن محلهای آلوده، نقش مهمی در پیشگیری از زخمهای عمیق دارد.
برای پیشگیری از ایجاد زخم یا عفونت ثانویه، موارد زیر را رعایت کنید.
- کوتاه کردن ناخنها برای جلوگیری از آسیب بیشتر
- استفاده از گردنبند الیزابت در صورت لیس زدن یا گاز گرفتن
- توجه به هر نوع بوی بد، ترشح یا دلمه ضخیم
۵. تغذیه مناسب و تقویت سیستم ایمنی
در جرب دمودکتیک، ضعف سیستم ایمنی نقش مهمی در شدت بیماری دارد. بنابراین مصرف مواد غذایی باکیفیت، ویتامینها و اسیدهای چرب ضروری، بسیار مفید است. رژیم غذایی غنی از پروتئین با مکملهای امگا ۳ میتواند روند ترمیم پوست را سریعتر کند و مقاومت بدن را در برابر عفونت افزایش دهد.
۶. مصرف کامل داروهای تجویز شده
یکی از شایعترین دلایل بازگشت جرب، قطع زودهنگام داروها است. حتی اگر به نظر برسد علائم کاهش یافتهاند، انگلها هنوز زندهاند و حذف کامل آنها نیاز به یک دوره درمان کامل دارد. درمان ناقص میتواند باعث مقاومت انگلها و طولانی شدن بیماری شود. بنابراین تمام داروهای خوراکی، موضعی و قطرههای پوستی باید دقیقاً طبق دستور دامپزشک مصرف شوند.
نکات زیر را حتماً در رابطه با مصرف دارو رعایت کنید.
- هرگز درمان را زودتر از موعد قطع نکنید.
- زمانبندی داروها را دقیق رعایت کنید.
- برای هر تغییر در برنامه درمان، با دامپزشک هماهنگ باشید.
۷. پیگیری و معاینات دورهای دامپزشکی
چکآپ منظم توسط دامپزشک، بخش مهمی از درمان جرب است. دامپزشک در طول درمان نمونهگیری پوستی انجام میدهد تا ببیند آیا کنهها از بین رفتهاند یا باید دارو را عوض کرد. در برخی موارد، مخصوصاً در جرب دمودکتیک، ممکن است به داروهای تکمیلی یا بررسی بیماریهای زمینهای نیاز باشد.
۸. مراقبت از خانواده و جلوگیری از انتقال بیماری
در نوع سارکوپتیک، احتمال انتقال بیماری به انسانها وجود دارد، بنابراین رعایت بهداشت شخصی امری مهم است. شستن دستها بعد از تماس با سگ یا وسایل او، استفاده از دستکش هنگام حمام کردن یا تمیز کردن محیط و جلوگیری از تماس مستقیم به عدم انتقال بیماری کمک میکند. اگر اعضای خانواده دچار خارش یا بثورات شدند، باید به پزشک مراجعه کنند.
پیشگیری از بیماری جرب سگ
برای کاهش خطر ابتلای سگ به جرب، اقدامات زیر را انجام دهید:
- دوری از حیوانات آلوده: سگ و خودتان را از هر حیوانی که میدانید یا شک دارید دچار جرب سارکوپتیک باشد دور نگه دارید.
- کنترل انگل و کنه به طور مرتب: برنامههای منظم پیشگیری از انگل را طبق توصیه دامپزشک، بهروز و منظم انجام دهید.
- تقویت سیستم ایمنی: جرب دمودکتیک معمولاً به دلیل ضعف سیستم ایمنی ایجاد میشود و ارتباطی با محیط ندارد. بنابراین دامپزشک ممکن است برای یافتن علت زمینهای، آزمایشهای بیشتری انجام دهد.
سوالات رایج
در این بخش به برخی از سوالات رایج در خصوص بیماری جرب سگ پاسخ دادهایم.
۱. آیا ورزش کردن باعث تشدید جرب در سگ میشود؟
ورزش شدید یا مالیدن بیش از حد پوست آسیبدیده به وسایل، میتواند خارش و التهاب ناشی از جرب را تشدید کند. بنابراین، در دوران درمان باید فعالیت بدنی سگ محدود باشد تا پوست فرصت ترمیم پیدا کند و درمان دارویی اثربخش باشد.
۲. آیا شرایط آب و هوایی روی جرب اثر دارد؟
هوای گرم و مرطوب میتواند رشد و تکثیر کنهها را بیشتر کند و علائم جرب را تشدید کند، اما بهتنهایی عامل ابتلا به بیماری نیست. نگهداری از سگ در محیط خشک و تمیز به کاهش ناراحتی پوست کمک میکند.
۳. آیا جرب روی رفتار سگ تأثیر دارد؟
بله، خارش شدید و ناراحتی پوستی میتواند باعث بیقراری، تحریکپذیری و کاهش تعامل سگ با دیگران شود. درمان بهموقع و کنترل خارش با داروهای موضعی یا خوراکی، باعث میشود که رفتار سگ به حالت عادی برگردد.
اگر باز هم سوالاتی در رابطه با بیماری جرب سگ دارید، توصیه ما به شما این است که از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. یا اگر نمیتوانید حیوان خانگی خود را به کلینیکهای دامپزشکی ببرید، پیشنهاد میکنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
جمعبندی
بیماری جرب سگ به دلیل رشد و گسترش کنههای میکروسکوپی در پوست و فولیکولهای مو ایجاد میشود. این بیماری باعث خارش شدید، ریزش مو، التهاب و گاهی زخمهای پوستی میشود و در صورت عدم درمان، ممکن است به عفونتهای ثانویه منجر شود. برخی انواع جرب قابلیت انتقال به انسان و دیگر حیوانات خانگی را دارند، بنابراین تشخیص سریع و درمان بهموقع اهمیت بالایی دارد.
تشخیص جرب توسط دامپزشک با استفاده از بررسی علائم بالینی، نمونهبرداری پوستی و آزمایشهای تکمیلی انجام میشود. درمان شامل داروهای موضعی و خوراکی برای کنترل کنهها، استفاده از شامپوهای دارویی، مراقبتهای خانگی دقیق و رعایت بهداشت محیط است. همچنین، تقویت سیستم ایمنی سگ و پیگیری دوره درمان برای پیشگیری از بازگشت بیماری مهم است. با مراقبت درست و درمان مناسب، مشکل پوستی سگ رفع میشود و زندگی حیوان دوباره به روال عادی برمیگردد.