صاحبان گربه خانگی با مشاهده دانه‌های سیاه‌رنگ یا لکه‌های قرمز، ملتهب و پوسته‌پوسته اطراف دهان او نگران می‌شوند و به این فکر می‌کنند که ممکن است گربه آن‌ها دچار عفونت قارچی شده باشد. البته عفونتهای قارچی در گربه‌ها به ندرت پیش می‌آید، اما در صورت ابتلا ممکن است خطرناک باشد. تشخیص تفاوت نوع خفیف و شدید قارچ دور دهان گربه برای حفظ سلامت این حیوان خانگی اهمیت زیادی دارد.
در این مقاله قصد داریم به علت قارچ دور دهان گربه بپردازیم. همچنین مواردی مانند علائم، روشهای تشخیص، درمان و مراقبت‌های جانبی را بررسی می‌کنیم تا در صورت مشاهده هر گونه علائمی، از پیشرفته شدن بیماری جلوگیری کنیم. برای اطلاع بیشتر درباره بیماری قارچ دور دهان گربه می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
علت قارچ دور دهان گربه چیست؟
در بیشتر موارد، دانه‌هایی که اطراف دهان گربه دیده می‌شود، منشأ قارچی ندارند و به دلایلی مانند رشد بیش از حد باکتری‌ها، باقی ماندن ذرات غذا، رنگدانه‌های طبیعی پوست و آلودگی‌های محیطی ایجاد می‌شوند. اما اگر منشأ قارچ داشته باشند، توسط انواع مختلفی از قارچ‌ها ایجاد می‌شوند و می‌توانند غشای مخاطی و پوست را درگیر کنند.
برخی از این قارچ‌ها در محیط زندگی یا حتی روی پوست گربه به طور طبیعی حضور دارند، اما در شرایط خاص مانند ضعف سیستم ایمنی یا بهداشت نامناسب، می‌توانند رشد بیش از حد داشته باشند و ایجاد بیماری کنند. مهم‌ترین دلایل ایجاد قارچ دور دهان گربه شامل موارد زیر است:
- درماتوفیت‌ها (Ringworm): قارچ‌هایی مانند Microsporum Canis، پوست و مو را آلوده و معمولاً باعث ریزش موی سکه‌ای و پوسته پوسته شدن اطراف دهان، چانه یا بینی می‌شوند. بیماری کرم حلقوی مسری است و می‌تواند به حیوانات دیگر و حتی انسان منتقل شود.
- مخمرها (Yeasts): مخمر Malassezia به طور طبیعی روی پوست و گوش زندگی می‌کند، اما در محیط‌های مرطوب یا زمانی که سیستم ایمنی ضعیف باشد، رشد بیش از حد پیدا می‌کند. همچنین قارچ Candida Albicans یا برفک دهانی، می‌تواند روی لثه‌هایش ملتهب یا زبان رشد کند، به‌ویژه اگر گربه تحت درمان با آنتی‌بیوتیک باشد یا در ناحیه دهان دچار جراحت شده باشد.
- کریپتوکوکوس (Cryptococcus): قارچی است که با خاک و پرندگان مرتبط است. این قارچ می‌تواند از راه بینی وارد بدن شود و باعث ایجاد ندول (غده) یا زخم در صورت و اطراف دهان شود. انتقال معمولاً از طریق استنشاق هاگ‌های موجود در فضولات کبوتر یا محیط آلوده صورت می‌گیرد.
- سایر قارچ‌ها: قارچ آسپرژیلوس (Aspergillus) که بیشتر اطراف بینی را آلوده می‌کند و باعث عطسه‌های مداوم و یا ورم در ناحیه صورت می‌شود، عامل ایجاد قارچ در اطراف دهان گربه است. همچنین Sporothrix که از خار گل منتقل می‌شود، ندول‌های پوستی ایجاد می‌کند و سایر کپک‌های محیطی که در صورت وجود زخم یا تماس زیاد با محیط آلوده ممکن است وارد بدن گربه شود، می‌توانند عامل ایجاد قارچ پوستی گربه باشند.
- عوامل زمینه‌ساز و پرخطر: بیماری‌ها یا داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی، مانند FIV ،FeLV، دیابت یا مصرف طولانی مدت استروئیدها، دفاع طبیعی پوست و مخاط را مختل می‌کند. همچنین مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک، تعادل میکروفلورهای طبیعی را بر هم می‌زند و زمینه رشد مخمرها را فراهم می‌سازد. علاوه بر این، ظروف آلوده، عدم رعایت بهداشت و تعداد زیاد حیوانات باعث گسترش قارچ محیط می‌شود. استرس و تغذیه نامناسب نیز می‌تواند سیستم ایمنی گربه را ضعیف کند و خطر ابتلا به عفونتهای قارچی را افزایش دهد.
عفونت کرم حلقوی در اطراف دهان گربه
انواع عفونت های قارچی در گربه
عفونتهای قارچی در گربه‌ها، اغلب به دو شکل زیر ظاهر می‌شوند:
- عفونتهای موضعی
- عفونتهای سیستمیک
عفونتهای موضعی اغلب از نوع قارچ پوستی هستند و انواع مختلفی دارند. آن‌ها معمولاً نواحی خاص مانند بینی و سینوس‌ها را درگیر می‌کنند. همچنین بیشتر در دستگاه تنفسی مشاهده می‌شوند و ممکن است ضایعاتی اطراف دهان یا بینی ایجاد کنند که با چشم قابل‌مشاهده است.
اما عفونتهای سیستمیک در چندین ناحیه از بدن گسترش می‌یابند و می‌توانند اندام‌هایی مانند ریه و مغز را درگیر کنند. این نوع عفونت جدی‌تر است و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم قارچ دور دهان گربه
گربه‌های مبتلا به قارچ در ناحیه دهان و چانه، علائم مختلفی بروز می‌دهند. شناخت این علائم به صاحبان حیوان کمک می‌کند تا سریع‌تر نسبت به تشخیص و درمان اقدام کنند. با مشاهده علائم زیر ممکن است گربه شما به عفونت قارچی مبتلا شده باشد:
- وجود دانه‌های سیاه و پوسته‌مانند که به راحتی تمیز نمی‌شود.
- بی‌حالی یا کاهش فعالیت‌‌های طبیعی
- کاهش اشتها
- مشکلات تنفسی
- علائم عصبی
- ضایعات یا ندول‌های پوستی
- ترشحات غیرطبیعی از بینی یا دهان
برای اطلاعات بیشتر در مورد علائم قارچ می‌توانید از مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر نمی‌توانید حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
تشخیص قارچ دور دهان گربه
تشخیص به‌موقع قارچ دور دهان گربه نقش بسیار مهمی در درمان دارد. روشهای تشخیص را می‌توان به دو دسته ارزیابی خانگی و معاینات و آزمایش‌های دامپزشکی تقسیم کرد.
معاینه در خانه
صاحب گربه می‌تواند با معاینه دهان و چانه گربه زیر نور کافی، وجود قارچ یا هر گونه ضایعه پوستی را تشخیص دهد. در صورت بررسی، به دنبال علائم زیر بگردید:
- پوسته یا ترشحات
- نواحی بدون مو
- تورم یا تغییر رنگ پوست
استفاده از لامپ وود (نور UV) می‌تواند برخی از ضایعات کرم حلقوی را نشان دهد، زیرا این ضایعات زیر نور UV به رنگ سبز مشخص می‌شوند. با این حال، این روش را نمی‌توان قطعی دانست و معمولاً در خانه کاربردی ندارد. از آنجا که بسیاری از مشکلات پوستی شبیه هم هستند، مراجعه به دامپزشک برای تشخیص دقیق اهمیت زیادی دارد.
آزمایشات تخصصی
در مواردی که معاینات بالینی انجام می‌شود، دامپزشک بررسی کاملی انجام می‌دهد که در نواحی چانه و دهان است. روشهای تشخیص در این حالت عبارتند از:
- سیتولوژی: نمونه‌برداری از محل ضایعه با ایجاد خراش سطحی و مشاهده زیر میکروسکوپ. سلول‌های مخمر یا هاگ‌های قارچی بلافاصله دیده می‌شوند.
- لامپ وود: تاباندن لامپ وود روی موهای گریه می‌تواند به سرعت وجود Microsporum canis را شناسایی کند که به رنگ سبز نمایان می‌شود. اما منفی بودن تست به معنی عدم وجود کرم حلقوی نیست، بنابراین، اگر دامپزشک مشکوک به این عارضه پوستی باشد، آزمایشات بیشتری لازم است.
- کشت قارچ: نمونه‌برداری از مو یا خراش‌های پوستی و قرار دادن آن‌ها در محیط مناسب برای رشد قارچ، روش استانداردی برای تشخیص درماتوفیت‌ها است. نتیجه آزمایش بین ۱ تا ۳ هفته طول می‌کشد، اما گونه قارچ را به طور دقیق مشخص می‌کند. دامپزشک در این روش، معمولاً از محیط کشت تخصصی به نام «Dermatophyte Test Medium» استفاده می‌کند.
- تست PCR: برخی از آزمایشگاه‌ها قادر به شناسایی DNA قارچ از نمونه بیوپسی هستند که می‌تواند به تشخیص سریع‌تر کمک کند.
- آزمایش خون: اگر عفونت قارچی از نوع کریپتوکوکوس باشد یا دامپزشک به این نوع مشکوک باشد، آزمایش آنتی‌ژن خون یا مایع مغزی نخاعی می‌تواند عفونت را تأیید کند. همچنین آزمایش‌های کامل خون (CBC و آزمایشات شیمیایی) برای بررسی سلامت کامل گربه و رد بیماری‌هایی مانند دیابت یا FIV که زمینه رشد مخمر را فراهم می‌کند، انجام می‌شود.
- بیوپسی: در ضایعات غیرعادی ساده یا عمقی، ممکن است نمونه‌برداری (Biopsy) از پوست یا دهان برای بررسی بافت‌شناسی انجام شود تا عفونت قارچی از تومورها یا سایر بیماری‌ها تمایز داده شود.
درمان فوری و خانگی قارچ دور دهان گربه
درمان قارچ دور دهان گربه با توجه به شدت و گستردگی ضایعات می‌تواند شامل مراقبت‌های خانگی، درمانهای موضعی و خوراکی توسط دامپزشک و پیشگیری از عفونتهای ثانویه باشد. در این بخش از مقاله، انواع درمان خانگی و درمان توسط دامپزشک را بررسی می‌کنیم.
در صورتی که صاحب گربه با انجام معاینه در منزل قارچ یا ضایعه‌ای شبیه به آن را مشاهده کند، با انجام برخی از روشهای درمان خانگی می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و در همان مراحل اولیه آن را درمان کند. برای درمان خانگی و فوری روشهای زیر را امتحان کنید.
۱. قرنطینه و رعایت بهداشت
گربه مبتلا به قارچ باید از سایر حیوانات و کودکان جدا شود، زیرا برخی از قارچ‌ها مانند کرم حلقوی به راحتی به دیگران منتقل می‌شوند. برای کاهش خطر سرایت بیماری، رعایت نکات زیر ضروری است:
- ملحفه‌ها، پتوی گربه، اسباب‌بازی‌ها و ظرف غذای او را با محلول سفید‌کننده رقیق (نسبت یک به ده لیوان آب) یا ضدعفونی‌کننده‌های مخصوص حیوانات بشویید.
- محیط خانه را تمیز نگه دارید و مناطقی که گربه بیشتر حضور دارد، به‌ویژه کف زمین، فرش و مبل را روزانه یا حداقل چند بار در هفته شست‌وشو دهید.
- دست‌های خود را بعد از تماس با گربه یا وسایلش بشویید و از تماس مستقیم با ضایعات قارچی خودداری کنید.
۲. تمیز کردن موضعی
تمیز کردن چانه و دهان به کاهش رشد قارچ کمک می‌کند. برای این کار، روزانه با محلول ملایم ضدعفونی‌کننده کلروهگزیدین ۰٬۰۵٪ یا محلول رقیق بتادین، ناحیه عفونی را تمیز کنید. همچنین بعد از هر بار شست‌وشو، پوست و مو را به آرامی خشک کنید، زیرا رطوبت زمینه رشد قارچ را فراهم می‌کند. از دیگر موارد مهم در درمان خانگی این است که به هیچ وجه نباید محل ضایعه را بمالید یا محکم روی آن را بکشید، چون باعث تحریم پوست و تشکیل قارچ بیشتر می‌شود.
۳. تغذیه
سیستم ایمنی قوی کمک می‌کند تا گربه زودتر روند بهبودی را طی کند و خطر عفونتهای ثانویه کاهش یابد. رعایت نکات زیر در رژیم غذایی گربه به روند بهبود قارچ پوستی او کمک خواهد کرد:
- از رژیم غذایی کامل، متعادل و مناسب سن و وزن گربه استفاده کنید.
- اگر ضایعات دهان و اطراف آن باعث درد یا مشکل در جویدن می‌شود، غذای نرم مانند کنسروهای مخصوص یا غذای مرطوب استفاده کنید تا گربه میل به خوردن پیدا کند.
- برخی از مکمل‌های پروبیوتیک که مناسب گربه‌ها است، می‌تواند فلور طبیعی دهان و روده را تقویت کند، اما مصرف هر نوع مکمل باید زبیر نظر دامپزشک باشد.
۴. اجتناب از خوددرمانی
هرگز از کرم، پماد یا داروهای ضدقارچ مخصوص انسان برای گربه خود استفاده نکنید، زیرا ممکن است گربه آن‌ها را لیس بزند و دچار مسمومیت شود. علاوه بر این، از روغن‌های گیاهی مانند روغن درخت چای برای گربه‌ها نباید استفاده کنید، چون سمی هستند. هر نوع داروی خانگی یا محلول دست‌ساز نیز می‌تواند وضعیت گربه را وخیم‌تر کند. همیشه قبل از هر اقدامی با دامپزشک مشورت کنید.
۵. نکات تکمیلی
علاوه بر مواردی که اشاره شد، لازم است نکات دیگری را نیز رعایت کنید تا از ایجاد عفونت قارچ دور دهان گربه جلوگیری کنید. یکی از این موارد به محیط زندگی گربه مربوط می‌شود. همیشه آن را خشک نگه دارید و تهویه مناسبی داشته باشد، زیرا رطوبت و گرمای زیاد باعث افزایش رشد قارچ می‌شود.
همچنین رفتار گربه خود را زیر نظر داشته باشید. اگر خارش زیاد، بزاق زیاد یا کاهش اشتها ادامه داشت، حتماً به دامپزشک مراجعه کنید.
درمان دامپزشکی
درمان قارچ دور دهان گربه توسط دامپزشک معمولاً ترکیبی از داروهای موضعی، خوراکی، داروهای حمایتی و مراقبت‌های ویژه است و بر اساس شدت، شیوع، نوع ضایعات و نوع قارچ انتخاب می‌شود.
۱. داروهای موضعی
داروهای موضعی باعث کاهش گسترش قارچ می‌شوند و به تسکین درد کمک می‌کنند. این داروها را در ادامه معرفی کرده‌ایم، اما بهتر است برای استفاده با دامپزشک مشورت کنید.
- شامپوی ضد قارچ: شامپوهای حاوی کتوکونازول یا میکونازول، هفته‌ای یک بار توصیه می‌شوند. این شامپوها به کاهش رشد قارچ کمک می‌کنند و ضایعات پوستی را از این می‌برند.
- حمام گوگرد رقیق: برای درمان کرم حلقوی این نوع روش درمانی بسیار مؤثر است و قارچ را از ریشه مهار می‌کند.
- کرم و پمادهای موضعی: در رابطه با عفونتهای قارچی خفیف، دامپزشک ممکن است کرم‌های ضد قارچ مانند کلوتریمازول یا میکونازول را تجویز کند.
- برفک دهانی: برای از بین بردن ضایعات دهانی، ژل یا محلول شست‌وشوی نایستاتین توسط دامپزشک تجویز می‌شود.
۲. داروهای خوراکی
در موارد حاد یا در شرایطی که قارچ دور دهان گربه به جاهای دیگری هم گسترش پیدا کرده است، داروهای خوراکی تجویز می‌شود و باید طبق دستور دامپزشک مصرف شوند. برخی از این داروهای خوراکی و دوز مصرف آن‌ها را در ادامه بررسی کرده‌ایم.
- ایتراکونازول: مؤثر برای درمان درماتوفیت‌ها و Malassezia استفاده می‌شود. اغلب به صورت متناوب (۵ روز مصرف، ۲ روز توقف) داده می‌شود تا کارایی بالا و عوارض کمتری داشته باشد.
- فلوکونازول: برای درمان کریپتوکوکوس یا Candida استفاده می‌شود. دوره درمان معمولاً بین ۴ تا ۶ ماه است و آستانه تحمل آن نسبت به ایتراکونازول بهتر است.
- کتوکونازول و تربینافین: در موارد خاص و طبق نظر دامپزشک تجویز می‌شوند.
۳. آنتی‌بیوتیک
گاهی قارچ دور دهان گربه به عفونتهای ثانویه باکتریایی تبدیل می‌شوند. در این شرایط، دامپزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک خوراکی یا پماد موضعی تجویز کند تا عفونت باکتریایی کنترل شود.
۴. داروهای حمایتی
برای کنترل علائم قارچ و بهبود کیفیت زندگی گربه، در برخی موارد از درمانهای حمایتی استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:
- مسکن: اگر گربه درد یا التهاب شدیدی در ناحیه اطراف دهان یا چانه داشته باشد، داروهای مسکن مخصوص گربه تجویز می‌شود.
- داروهای اشتهاآور: اگر گربه به دلیل درد از غذا خوردن امتناع کند، داروهای تحریک‌کننده اشتها تجویز می‌شود تا گربه از نظر تغذیه دچار مشکل نشود.
۵. درمانهای ویژه
در مواردی که گربه دچار عفونت کریپتوکوکوس یا ندول‌های عمیق شده است، ممکن است به جراحی همراه با درمان دارویی نیاز باشد تا ضایعات به طور کامل کنترل شوند.
۶. نکات تکمیلی
در ایران داروهایی مانند کتوکونازول و ایتراکونازول خوراکی و شامپوهای ضد قارچ در داروخانه‌ها موجود هستند، اما حتماً باید طبق نسخه دامپزشک مصرف شوند. مراجعه‌‌های پیگیری برای بررسی سلامت کبد و کلیه در طول دوره درمان ضروری است، زیرا برخی از داروهای ضد قارچ ممکن است عوارض کبدی یا کلیوی داشته باشند.
در نهایت، درمان اگر به صورت کامل و منظم انجام شود، از عود عفونت و انتقال قارچ به سایر حیوانات و انسان‌ها جلوگیری می‌کند.
علاوه بر نکات گفته شده در بالا، اگر می‌خواهید با نکات بیشتری آشنا شوید، این امکان وجود دارد که مشاوره دامپزشکی آنلاین زی پت استفاده کنید. علاوه بر این، اگر تمایلی ندارید که حیوان خانگی خود را به کلینیک‌های دامپزشکی ببرید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت در منزل زی پت استفاده کنید.
کنترل عفونت ثانویه و مراقبت‌های جانبی
در برخی موارد، قارچ‌های اطراف دهان و چانه گربه می‌تواند به شکل ثانویه بروز کند. در این حالت به آن عفونت ثانویه گفته می‌شود که عامل باکتریایی باعث آن شده است، یعنی گربه توسط باکتری‌ها آلوده می‌شود و این امر وضعیت جسمی گربه را بدتر می‌کند. علائم عفونت ثانویه عبارتند از:
- ترشح چرک یا مایع بدبو از ضایعات
- قرمزی شدیدتر و تورم اطراف دهان یا چانه
- ایجاد زخم‌های عمقی و دردناک
برای جلوگیری و درمان عفونت ثانویه لازم است به طور منظم ناحیه مدنظر را با محلول‌های ضدعفونی‌کننده ملایم تمیز کنید و همیشه خشک نگه دارید. در صورتی که دامپزشک به عفونت باکتریایی مشکوک باشد، آنتی‌بیوتیک یا پماد موضعی تجویز می‌کند. در کل، پیگیری دقیق وضعیت گربه و گزارش هر نوع تغییر غیرعادی به دامپزشک، در جلوگیری از تشدید بیماری تأثیر زیادی دارد.
پیشگیری از ابتلا به عفونت قارچ دور دهان گریه
همه ما می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است و می‌تواند جلوی انتشار بیماری به سایر حیوانات و انسان‌ها را بگیرد. به همین دلیل لازم است با نکات مهم در رابطه با پیشگیری از ابتلا به قارچ دور دهان گربه آشنا باشیم. موارد زیر به صاحبان گربه کمک می‌کند تا محیط بهتری را برای گربه خود فراهم کنند:
- بهداشت محیط: محل زندگی گربه، پتو، ظرف غذا و اسباب‌بازی‌های او را تمیز و ضدعفونی کنید.
- مراقبت از پوست و مو: مو و پوست گربه را به طور مرتب بررسی کنید.
- تقویت سیستم ایمنی: تغذیه سالم و استفاده از غذاهای نرم و کنسروی می‌تواند میل به غذا خوردن را در گربه افزایش دهد. همچنین کنترل بیماریهای زمینه‌ای می‌تواند از ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن جلوگیری کند.
- کنترل تماس با سایر حیوانات: گربه‌ای که به عفونت قارچی اطراف دهان و چانه مبتلا شده است، باید از سایر حیوانات دور نگه داشته شود. همچنین اگر کودک دارید یا افرادی در خانه زندگی می‌کنند که مستعد ابتلا به بیماریهای پوستی هستند، نباید تماس مستقیم با گربه آلوده داشته باشند.
- پیگیری منظم دامپزشکی: حتی بعد از بهبود ضایعات، برای اطمینان از بهبود کامل، بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید. همچنین برای تأیید بهبودی کامل، می‌توان از تست‌های PCR یا سیتولوژی استفاده کرد.
جمع‌بندی
در این مقاله با علل و علائم قارچ دور دهان گربه آشنا شدیم و روشهای تشخیص و درمان را بررسی کردیم. عفونت قارچی در گربه‌ها چندان شایع نیست، به همین دلیل در دسته بیماریهای خطرناک قرار نمی‌گیرد، اما با بررسی مرتب وضعیت اطراف دهان و چانه گربه می‌توانیم از بروز بیماری و پیشرفته شدن آن جلوگیری کنیم، زیرا اگر بیماری به‌موقع درمان نشود، هم می‌تواند سایر اندام‌های گربه را درگیر کند و هم به حیوانات دیگر و حتی انسان‌ها منتقل شود.
انتخاب محصولات درمانی و مراقبتی معمولاً به در دسترس بودن آن‌ها بستگی دارد. در ایران، قرص‌های کتوکونازول و ایتراکونازول در بیشتر داروخانه‌ها در دسترس هستند. همچنین شامپوهای دارویی برای درمان قارچ دور دهان گربه را نیز می‌توان از طریق کلینیک‌های دامپزشکی سفارش دارد. اما همیشه باید داروها طبق نسخه دامپزشک مصرف شود و پیگیری تا اتمام روند درمان ادامه داشته باشد.
رعایت بهداشت محیط، مراقبت‌های خانگی، تقویت سیستم ایمنی و پیگیری منظم توسط دامپزشک، بهترین راه برای جلوگیری از قارچ، پیشگیری از عفونت ثانویه و حفظ سلامت گربه است.